Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên toàn thế giới đang tăng cường các quy định đối với phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu thông qua việc thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Các vùng LEZ chủ yếu tập trung vào việc thắt chặt tiêu chuẩn khí thải cho xe động cơ đốt trong, trong khi ZEZ chỉ cho phép các phương tiện không phát thải, như xe điện, xe đạp và người đi bộ, được di chuyển tự do.
Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không chỉ giúp giảm đáng kể khí thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế một cách hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm số lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy sự phát triển của thị trường xe điện. Tuy nhiên, ZEZ cũng đối mặt với một số lo ngại về tác động kinh tế – xã hội, đặc biệt là liên quan đến chi phí mua xe điện và khả năng tiếp cận các dịch vụ vận chuyển của người dân thu nhập thấp.
Một số thành phố trên thế giới đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy), và một số thành phố tại Trung Quốc như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu. Các thành phố này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể được xem là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác.
Các chuyên gia cho rằng việc nâng cấp từ vùng phát thải thấp lên vùng không phát thải là khả thi, đặc biệt là đối với các thành phố đã có LEZ. Việc này có thể được thực hiện bằng cách siết chặt dần các tiêu chí khí thải. Một số thành phố như Amsterdam và Paris đã lên kế hoạch dần siết vùng LEZ hiện hữu thành ZEZ vào năm 2030.
Khi triển khai ZEZ, nhiều thành phố ưu tiên chuyển đổi các xe tải vì việc cấm xe cá nhân chạy xăng vào trung tâm có thể gây phản ứng từ người dân. Các thành phố như Amsterdam và Rotterdam đã bắt đầu bằng cách hạn chế xe tải không được lưu thông trong khu vực nội đô.
Các thành phố cũng bắt đầu với quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến, nơi đã thiết lập 10 khu ZEZ với tổng diện tích 22 km2. Để tránh phản ứng từ cộng đồng, chính quyền đã định các khu vực nhỏ tại những vị trí có tính nhận diện cao.
Để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, các thành phố như Rotterdam đã mở rộng phạm vi các khoản trợ cấp mua xe tải điện và tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế. Rotterdam cũng áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài để loại bỏ dần xe chạy xăng hoặc dầu.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức, nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.
