Thế giới đang trải qua một giai đoạn chuyển đổi kép quan trọng, kết hợp giữa chuyển đổi số và phát triển bền vững. Quá trình này không chỉ xoay quanh việc ứng dụng các công nghệ số hiện đại như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), và chuỗi khối (Blockchain) mà còn nhằm mục đích hòa nhập với sinh thái học để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.
GS. Yves Wautelet, một chuyên gia hàng đầu đến từ Đại học KU Leuven (Bỉ), đã chia sẻ quan điểm về giai đoạn chuyển đổi kép này. Theo ông, mục tiêu chính của chuyển đổi kép là tận dụng tối đa sự kết hợp giữa công nghệ số và phát triển bền vững để tạo ra giá trị lớn hơn, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về xã hội và môi trường.
Một ví dụ điển hình về mô hình kinh tế tuần hoàn kết hợp với công nghệ số là mô hình Circulise. Đây là một sự kết hợp giữa mô hình quản lý, kinh tế và công nghệ để mang lại giá trị bền vững và tuần hoàn. Dự án Fanyatu tại lưu vực sông Congo là một trong những ví dụ thành công. Dự án này không chỉ tập trung vào việc tái trồng rừng và cải thiện sinh kế cho người dân địa phương mà còn tích hợp công nghệ IoT và bản sao số (digital twins) để giám sát và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên. Nhờ vào dự án này, khoảng 6 triệu cây đã được trồng, và cộng đồng địa phương đã tham gia vào với vai trò là ‘người sản xuất kiêm tiêu dùng tài nguyên’ (resource prosumers).
Mô hình kinh tế tuần hoàn đặt mục tiêu giảm thiểu chất thải và tận dụng tối đa giá trị từ sản phẩm và nguyên liệu. Các chuyên gia tin rằng trong một nền kinh tế tuần hoàn, con người có thể tận dụng được nhiều giá trị hơn từ những gì đã có và duy trì giá trị đó trong nền kinh tế lâu nhất có thể. Điều này có thể đạt được thông qua thiết kế thông minh, giải pháp số, và sự chuyển dịch từ sở hữu sản phẩm sang sử dụng dịch vụ.
Trên thế giới, đã có nhiều dự án thành công trong việc ứng dụng công nghệ mới để thúc đẩy tiến trình và hiệu quả của kinh tế tuần hoàn. Công ty EY đang hợp tác với nhiều công ty để triển khai công cụ AI phân tích chuỗi cung ứng. Công cụ này giúp giải quyết các điểm nghẽn trong quản lý vận chuyển, giảm lượng phát thải carbon, và dự báo nhu cầu nhằm hạn chế sản xuất dư thừa và tồn kho. Tương tự, Plastic Bank (Canada) đã ứng dụng nền tảng tích hợp AI và Blockchain để biến rác nhựa thành ‘tiền tệ’, cho phép người dân đổi rác lấy nhu yếu phẩm, học phí, bảo hiểm y tế và các dịch vụ thiết yếu khác.
Hiện tại, khoảng 27% các quốc gia đã đưa hành động kinh tế tuần hoàn vào Đóng góp do Quốc gia Tự quyết định (NDC). Kinh tế tuần hoàn cũng sẽ là chủ đề chính tại Hội nghị Biến đổi khí hậu lần thứ 30 của Liên Hợp Quốc (COP30). Việc khai thác và chế biến nguyên liệu, gồm nhiên liệu hóa thạch, khoáng sản và sinh khối, chiếm ít nhất 55% lượng khí nhà kính toàn cầu, đồng thời góp phần vào tình trạng suy giảm đa dạng sinh học và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên.
GS. Yves Wautelet nhấn mạnh rằng sự tương tác giữa công nghệ và nhu cầu của xã hội cần được thể hiện một cách rõ ràng trong thiết kế và vận hành hệ thống quản trị. Không chỉ đơn thuần áp dụng công nghệ, cần xác định rõ công nghệ đó phục vụ lợi ích gì cho cộng đồng, phát triển bền vững và điều chỉnh công nghệ để phù hợp với mục tiêu xã hội.
