Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, việc chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng đã trở thành một xu hướng tất yếu trên toàn thế giới. Mục tiêu chính của xu hướng này là hiện đại hóa công tác bảo tồn di sản, tăng cường khả năng tiếp cận và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới. Tại Việt Nam, các bảo tàng cũng bắt đầu nhận thức được tầm quan trọng của việc chuyển đổi số để không chỉ bảo tồn di sản một cách bền vững mà còn thu hút công chúng thế hệ mới.
TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã chia sẻ quan điểm rằng đã đến lúc các bảo tàng tại Việt Nam cần thiết phải có một phòng chuyển đổi số. Điều này không chỉ giúp hiện đại hóa công tác bảo tàng mà còn đóng góp quan trọng vào công tác bảo tồn di sản, cũng như mở rộng khả năng tiếp cận và hội nhập quốc tế. Qua chuyến đi học tập và trao đổi kinh nghiệm bảo tồn di sản tại Ba Lan, ông đã nêu lên những kinh nghiệm quý báu mà các bảo tàng tại đây đã thực hiện.
Ở Ba Lan, một quốc gia nổi tiếng với hệ thống bảo tàng hiện đại và năng động bậc nhất Đông Âu, việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng. Phòng chuyển đổi số tại các bảo tàng Ba Lan có nhiệm vụ số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, cũng như đăng tải nội dung lên các nền tảng số. Những nhiệm vụ này không chỉ phục vụ cho công tác bảo tồn mà còn hỗ trợ cho các hoạt động in ấn, xuất bản, truyền thông và nghiên cứu.
Một điểm đáng chú ý trong hoạt động của các bảo tàng tại Ba Lan là việc đầu tư vào cơ sở vật chất hiện đại cho việc số hóa di sản. Tất cả các bảo tàng tại đây đều được trang bị studio chụp ảnh chuyên nghiệp với diện tích lớn, hệ thống ánh sáng chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại với độ phân giải cao. Những thiết bị này giúp thực hiện việc số hóa chi tiết từng hiện vật và tác phẩm nghệ thuật với tiêu chuẩn kỹ thuật cao, đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số.
Sau khi hoàn tất khâu chụp ảnh và xử lý hình ảnh, dữ liệu sẽ được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa. Quá trình này không chỉ giúp lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh và tư liệu của bảo tàng mà còn tạo điều kiện chia sẻ thông tin đến với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế.
Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng vẫn còn nhiều thách thức. Hầu hết các bảo tàng vẫn vận hành theo mô hình truyền thống và chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Các chuyên gia nhận định rằng nếu không có bước nhảy về công nghệ, bảo tàng sẽ khó bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng. Một rào cản lớn khác là sự thiếu đồng bộ trong việc số hóa hiện vật, dẫn đến dữ liệu thiếu bảo mật, khó duy trì và không phát huy được giá trị về lâu dài.
Để giải quyết những thách thức này, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết. Quỹ này sẽ tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng từng bước hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản và bền vững. Điều này không chỉ giúp các bảo tàng Việt Nam bắt kịp với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới mà còn góp phần quan trọng vào công tác bảo tồn di sản và văn hóa của đất nước.
