Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Nature đã tiết lộ một phương pháp mới nhằm ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng gây bệnh sốt rét thông qua vết đốt của muỗi. Các nhà khoa học đã phát hiện ra cách thức để ‘mạch ngắn’ ký sinh trùng này bằng cách chỉnh sửa gene của muỗi, mở ra hy vọng mới trong cuộc chiến chống lại căn bệnh gây tử vong này.
Bệnh sốt rét được gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, được truyền cho người qua vết đốt của muỗi nhiễm bệnh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi năm có hơn 250 triệu người trên toàn thế giới bị muỗi truyền ký sinh trùng này, dẫn đến hàng nghìn ca tử vong. Để lan rộng, ký sinh trùng cần hoàn thành một hành trình phức tạp trong cơ thể muỗi. Ban đầu, muỗi hút máu từ người bị nhiễm bệnh, sau đó ký sinh trùng di chuyển đến ruột của muỗi. Tại đây, chúng phải đối mặt với một thách thức lớn là di chuyển ra khỏi ruột và vào khoang cơ thể, nơi chúng phát triển thành một dạng khác. Cuối cùng, chúng di chuyển đến tuyến nước bọt của muỗi, sẵn sàng lây nhiễm cho người tiếp theo bị đốt.
Để thực hiện bước nhảy quan trọng này, ký sinh trùng phụ thuộc vào một loại protein do chính muỗi tạo ra. Tuy nhiên, một số muỗi có biến thể của protein này dường như phá vỡ hành trình của ký sinh trùng. Các nhà khoa học tại Đại học California San Diego đã sử dụng công nghệ chỉnh sửa gene CRISPR để thay đổi biến thể của protein này trong muỗi. Chỉ với một thay đổi nhỏ, việc chỉnh sửa chỉ một amino acid trong gene đã đủ để ngăn chặn hầu hết ký sinh trùng di chuyển đến đích cuối cùng trong muỗi.
Các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ sử dụng ‘gene drive’ để phổ biến thay đổi có lợi này trong toàn bộ quần thể muỗi. Gene drive là các chuỗi DNA có thể được chèn vào genome và thay đổi quy tắc di truyền thông thường. Tuy nhiên, phương pháp này còn gây tranh cãi và chưa được sử dụng bên ngoài phòng thí nghiệm do lo ngại về hậu quả không mong muốn. Các nhà nghiên cứu cho biết sẽ cần vài năm nữa để có thể tiến hành thử nghiệm thực địa.
Nghiên cứu này cho thấy về nguyên tắc, một chỉnh sửa nhỏ trong genome có thể khiến toàn bộ quần thể muỗi không thể truyền bệnh sốt rét deadly này. Điều này mở ra hy vọng mới trong cuộc chiến chống lại căn bệnh gây tử vong này. Tuy nhiên, vẫn cần phải thực hiện nhiều nghiên cứu và thử nghiệm để đảm bảo rằng phương pháp này an toàn và hiệu quả.
Trước mắt, các nhà khoa học sẽ tiếp tục nghiên cứu và phát triển phương pháp này, đồng thời đánh giá các rủi ro và lợi ích tiềm ẩn. Nếu thành công, phương pháp này có thể giúp giảm đáng kể số lượng ca mắc và tử vong do sốt rét trên toàn thế giới, đặc biệt là ở các khu vực có dịch bệnh sốt rét đang hoành hành.
