Tình trạng nông dân “phá kèo” trong hợp tác sản xuất và tiêu thụ nông sản đang trở thành một thách thức đáng kể cho nhiều doanh nghiệp Việt Nam. Hiện tượng này thường xảy ra khi giá thị trường tăng cao, khiến nông dân ưu tiên bán hàng cho thương lái khác với giá cao hơn, bất chấp thỏa thuận đã có trước đó.
Ông Đặng Quý Nhân, Tổng giám đốc Công ty CP Nông sản Nam Mekong, là một trong những doanh nghiệp đã gặp phải tình trạng này. Vào tháng 2-3 vừa qua, công ty đã thu mua dừa của người nông dân tỉnh Bến Tre với giá 12.000 đồng/quả tại vườn. Tuy nhiên, khi giá dừa tăng lên mức 13.000-14.000 đồng/quả, các thương lái Trung Quốc đã chào mua và nông dân đã chọn bán cho họ, khiến công ty bị hụt sản lượng xuất khẩu.
Tương tự, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nafoods, cũng chia sẻ về vấn đề này. Nafoods đã ký vùng trồng với diện tích lên tới 5.000ha với một số hợp tác xã trên Tây Nguyên, nhưng vẫn gặp phải tình trạng nông dân bán hàng cho thương lái khác. Điều này cho thấy rằng, mặc dù đã có sự hợp tác và thỏa thuận giữa doanh nghiệp và nông dân, nhưng vẫn còn nhiều rủi ro trong việc đảm bảo nguồn nguyên liệu.
Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp đã áp dụng nhiều giải pháp. Một số doanh nghiệp đã ký hợp đồng bao tiêu giá sàn với hợp tác xã, hoặc áp dụng cơ chế thưởng phạt để đảm bảo nông dân tuân thủ thỏa thuận. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng kiến nghị về cơ chế quản lý Nhà nước để tránh tình trạng thương lái Trung Quốc tới tận vùng nguyên liệu để thu mua.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Trần Thanh Nam, cho rằng các doanh nghiệp không nên nhầm lẫn giữa hợp đồng mua bán với hợp đồng liên kết sản xuất. Nếu doanh nghiệp thực hiện theo đúng liên kết như vậy sẽ không thất bại. Tuy nhiên, đối với thỏa thuận mua bán đơn thuần, đến thời điểm thu hoạch, nông dân có quyền bán cho bên khác nếu thấy giá cao hơn. Điều này cho thấy rằng, cần có một sự phân biệt rõ ràng giữa các loại hợp đồng và cần có cơ chế quản lý phù hợp để đảm bảo quyền lợi của cả doanh nghiệp và nông dân.
Hiện tại, các doanh nghiệp đang phải đối mặt với thách thức lớn trong việc đảm bảo nguồn nguyên liệu và giữ chân nông dân. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ từ Chính phủ và việc áp dụng các giải pháp phù hợp, hy vọng rằng tình trạng “phá kèo” sẽ được giảm thiểu và các doanh nghiệp sẽ có thể xây dựng được mối quan hệ lâu dài với nông dân.
