Trong bối cảnh thời đại công nghệ phát triển không ngừng, việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa gắn liền với công nghệ đã trở thành một kỳ vọng lớn lao đối với Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII. Việc ứng dụng công nghệ không chỉ là chìa khóa để gìn giữ di sản cho thế hệ tương lai mà còn giúp đưa giá trị di sản đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Hà Nội, với bề dày lịch sử và văn hóa phong phú, sở hữu những di sản văn hóa không chỉ là những công trình kiến trúc cổ kính hay hiện vật lịch sử, mà còn là linh hồn và bản sắc không thể tách rời của thành phố ngàn năm văn hiến. Vì vậy, việc ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và quảng bá di sản là một giải pháp quan trọng để giữ gìn và phát huy những giá trị quý báu này.

Công nghệ giúp bảo tồn và phục dựng các giá trị di sản một cách hiệu quả nhất. Một bảo tàng số về lịch sử Thăng Long – Hà Nội, nơi mọi tư liệu và hiện vật lịch sử được số hóa và trình bày sinh động, sẽ thu hút được nhiều người, đặc biệt là các em học sinh và sinh viên. Điều này không chỉ giúp thế hệ trẻ tiếp cận lịch sử và văn hóa một cách thú vị hơn mà còn góp phần vào việc giáo dục và quảng bá di sản văn hóa.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) trong trải nghiệm di tích là một giải pháp đột phá. Du khách và người dân có thể ‘du hành thời gian’ về quá khứ và chứng kiến không gian di tích được phục dựng sống động như thật, nghe những câu chuyện lịch sử chân thực. Công nghệ này cho phép trải nghiệm di sản văn hóa một cách trực quan và sống động, mang lại ấn tượng sâu sắc và cảm xúc chân thực cho người tham gia.

Việc phát triển các ứng dụng di động dẫn đường và thuyết minh di sản đa ngôn ngữ cũng là một sáng kiến thiết thực. Với một chiếc điện thoại thông minh, bất cứ ai cũng có thể dễ dàng khám phá các di tích và hiểu rõ câu chuyện đằng sau mỗi hiện vật và địa danh. Điều này không chỉ thuận tiện cho du khách mà còn giúp người dân địa phương tiếp cận và tìm hiểu sâu sắc hơn về di sản văn hóa của mình.

Người dân Thủ đô tin rằng, khi công nghệ được ứng dụng thông minh và có chiến lược, di sản văn hóa của Hà Nội sẽ không chỉ được bảo vệ tốt hơn mà còn được ‘làm sống lại’ trong tâm hồn của thế hệ hôm nay và mai sau. Đây là cách biến những giá trị nghìn năm tuổi thành động lực phát triển mới và khẳng định vị thế của Hà Nội là một Thủ đô hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc văn hóa. Qua đó, Hà Nội không chỉ là một thành phố giàu di sản văn hóa mà còn là một điểm đến hấp dẫn cho du khách và là nguồn cảm hứng cho thế hệ trẻ.

Để hiện thực hóa những ý tưởng này, thành phố cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng công nghệ, phát triển các ứng dụng và nền tảng số phục vụ cho việc bảo tồn và quảng bá di sản. Sự hợp tác giữa các cơ quan quản lý, tổ chức văn hóa và các doanh nghiệp công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai các giải pháp sáng tạo và hiệu quả.

Trước những thách thức và cơ hội trong thời đại công nghệ, Hà Nội cần có chiến lược cụ thể để khai thác tối đa tiềm năng của công nghệ trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa. Bằng cách đó, Hà Nội có thể trở thành một mô hình mẫu về việc ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực văn hóa, góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản cho cả nước và thế giới.

Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, việc chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng đã trở thành một xu hướng tất yếu trên toàn thế giới. Mục tiêu chính của xu hướng này là hiện đại hóa công tác bảo tồn di sản, tăng cường khả năng tiếp cận và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới. Tại Việt Nam, các bảo tàng cũng bắt đầu nhận thức được tầm quan trọng của việc chuyển đổi số để không chỉ bảo tồn di sản một cách bền vững mà còn thu hút công chúng thế hệ mới.

TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã chia sẻ quan điểm rằng đã đến lúc các bảo tàng tại Việt Nam cần thiết phải có một phòng chuyển đổi số. Điều này không chỉ giúp hiện đại hóa công tác bảo tàng mà còn đóng góp quan trọng vào công tác bảo tồn di sản, cũng như mở rộng khả năng tiếp cận và hội nhập quốc tế. Qua chuyến đi học tập và trao đổi kinh nghiệm bảo tồn di sản tại Ba Lan, ông đã nêu lên những kinh nghiệm quý báu mà các bảo tàng tại đây đã thực hiện.

Ở Ba Lan, một quốc gia nổi tiếng với hệ thống bảo tàng hiện đại và năng động bậc nhất Đông Âu, việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng. Phòng chuyển đổi số tại các bảo tàng Ba Lan có nhiệm vụ số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, cũng như đăng tải nội dung lên các nền tảng số. Những nhiệm vụ này không chỉ phục vụ cho công tác bảo tồn mà còn hỗ trợ cho các hoạt động in ấn, xuất bản, truyền thông và nghiên cứu.

Một điểm đáng chú ý trong hoạt động của các bảo tàng tại Ba Lan là việc đầu tư vào cơ sở vật chất hiện đại cho việc số hóa di sản. Tất cả các bảo tàng tại đây đều được trang bị studio chụp ảnh chuyên nghiệp với diện tích lớn, hệ thống ánh sáng chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại với độ phân giải cao. Những thiết bị này giúp thực hiện việc số hóa chi tiết từng hiện vật và tác phẩm nghệ thuật với tiêu chuẩn kỹ thuật cao, đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số.

Sau khi hoàn tất khâu chụp ảnh và xử lý hình ảnh, dữ liệu sẽ được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa. Quá trình này không chỉ giúp lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh và tư liệu của bảo tàng mà còn tạo điều kiện chia sẻ thông tin đến với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng vẫn còn nhiều thách thức. Hầu hết các bảo tàng vẫn vận hành theo mô hình truyền thống và chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Các chuyên gia nhận định rằng nếu không có bước nhảy về công nghệ, bảo tàng sẽ khó bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng. Một rào cản lớn khác là sự thiếu đồng bộ trong việc số hóa hiện vật, dẫn đến dữ liệu thiếu bảo mật, khó duy trì và không phát huy được giá trị về lâu dài.

Để giải quyết những thách thức này, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết. Quỹ này sẽ tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng từng bước hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản và bền vững. Điều này không chỉ giúp các bảo tàng Việt Nam bắt kịp với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới mà còn góp phần quan trọng vào công tác bảo tồn di sản và văn hóa của đất nước.

Làng Yên Lạc, thuộc xã Hạ Bằng, hiện lên như một bức tranh idyllic về một làng quê Việt Nam với hình ảnh cây đa, giếng nước, và sân đình quen thuộc. Nổi bật trong bức tranh đó là cây đa 9 gốc, với tuổi thọ hơn 500 năm, đã trở thành biểu tượng gắn liền với lịch sử và cuộc sống của nhiều thế hệ người dân nơi đây.

Cây đa cao lớn tỏa bóng mát cho đình làng Yên Lạc, bên dòng Tích Giang hiền hòa. Theo ghi chép của sử sách, cây đa được trồng vào năm Hồng Đức nguyên niên, 1469, cùng thời điểm dựng đình. Truyền thuyết dân gian cũng kể rằng cây đa này vô cùng thiêng liêng, đã che chở và hỗ trợ 3 vị tướng của làng, giúp vua Hùng bảo vệ được bờ cõi Văn Lang trong thời kỳ dựng nước.

Qua hơn 500 năm tồn tại, cây đa ban đầu chỉ có một gốc, nhưng hiện nay đã phát triển thêm 8 gốc nữa. Cây đa 9 gốc đã trải qua nhiều trận bão lớn, nhưng vẫn đứng vững, không bao giờ bị gãy. Chỉ thỉnh thoảng, những cành đa lâu ngày bị mục mới tự gãy xuống. Trong những năm chiến tranh, dù giặc đã tàn phá nhiều nơi trong thành phố, cây đa 9 gốc vẫn nguyên vẹn. Cây chưa bao giờ bị sâu bệnh hay bị tàn phá bởi bất kỳ nguyên nhân nào.

Trong quá trình thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, xã Hạ Bằng ngày càng trở nên giàu đẹp. Cùng với sự phát triển kinh tế và hoàn thiện cơ sở hạ tầng, chính quyền và nhân dân trong xã luôn ý thức giữ gìn và phát huy giá trị những di sản mà cha ông đã để lại.

Bà Nguyễn Kim Loan, Chủ tịch UBND xã Hạ Bằng, cho biết: Gắn với xây dựng nông thôn mới, chính quyền và nhân dân xã Hạ Bằng luôn chú trọng bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp làm nền tảng cho sự phát triển. Từ ngàn xưa, hình ảnh cây đa, bến nước, sân đình đã trở thành biểu trưng đẹp đẽ trong tâm trí của người Việt về một làng quê thanh bình.

Mỗi dịp lễ hội, các tổ chức như hội phụ nữ, thanh niên, thiếu nhi, cựu binh Yên Lạc lại tụ họp dưới tán đa này, duy trì nếp sống làng quê. Cây đa vì thế giống như một chứng nhân lặng lẽ, lưu giữ những ký ức, truyền thống tốt đẹp trong dòng chảy không ngừng của sự đổi thay và phát triển.