Việc thu phí tham quan di tích lịch sử đang trở thành một vấn đề xã hội nóng thời gian gần đây. Một bên ủng hộ việc thu phí như một giải pháp giúp bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích lịch sử. Ngược lại, một số khác lại phản đối, cho rằng những di tích này là tài sản tinh thần chung của cả dân tộc và không thể đem ra mua bán.

Khu di tích Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc, tọa lạc tại tỉnh Hà Tĩnh, là một điển hình. Với vị trí cách khu vực dân cư chỉ 5 cây số, nơi đây thường xuyên đón một lượng lớn khách đến dâng hương tưởng niệm và tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh tại đây. Thế nhưng, việc vận hành và duy trì hoạt động của khu di tích này đang gặp phải những khó khăn không nhỏ do thiếu thốn nguồn lực tài chính.

Một tấm vé tham quan, dù chỉ là một khoản thu nhỏ, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát huy giá trị của di tích. Tại nhiều quốc gia trên thế giới, việc thu phí tham quan các di sản văn hóa và lịch sử là nguồn thu chính để duy trì hoạt động của chúng. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc áp dụng thu phí thường vấp phải sự phản ứng từ dư luận xã hội.

Để việc thu phí có thể trở nên hợp lý và được xã hội chấp nhận, cần đảm bảo một số nguyên tắc cơ bản. Thứ nhất, cần phải minh bạch mục đích thu phí, công khai rõ ràng nguồn thu và cách sử dụng nguồn thu vào các hoạt động bảo tồn và phát triển di tích. Thứ hai, cần có các chính sách miễn giảm phí linh hoạt và nhân văn đối với các đối tượng như cựu chiến binh, người có công với cách mạng, người khuyết tật, trẻ em, học sinh – sinh viên, cũng như cư dân địa phương.

Cuối cùng, chúng ta cần có một cái nhìn linh hoạt và thấu đáo để tấm vé tham quan không trở thành một rào cản mà trở thành một cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa ký ức và trách nhiệm gìn giữ di sản của thế hệ ngày hôm nay dành cho tương lai.

Ngày 29/7, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa đã có báo cáo gửi UBND tỉnh liên quan đến đề xuất trưng dụng biệt thự trong di tích lầu Bảo Đại làm chỗ ở cho cán bộ Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Khánh Hòa xác định việc Trung tâm Bảo tồn di tích có văn bản đề xuất trưng dụng biệt thự tại lầu Bảo Đại ở Nha Trang làm nhà ở công vụ là thiếu sót.

Sở yêu cầu làm rõ trách nhiệm các cá nhân, tập thể liên quan để xảy ra các sai sót, gây ảnh hưởng dư luận xã hội không tốt. Trước đó, ngày 7/7, Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh Khánh Hòa đã có văn bản gửi Công ty CP Đầu tư Khánh Hà (thuộc Tập đoàn Hà Đô, chủ đầu tư dự án biệt thự Cầu Đá, phường Nha Trang) về việc trưng dụng tạm thời 2 phòng tại căn biệt thự Vọng Nguyệt của khu di tích biệt thự Cầu Đá làm chỗ ở cho hai cán bộ thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh.

Hai cán bộ này đều từ tỉnh Ninh Thuận (cũ) ra Khánh Hòa công tác. Tuy nhiên, sau khi rà soát, Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh nhận thấy đề nghị trên chưa phù hợp, chưa đúng theo quy định. Do vậy, ngày 9/7, Trung tâm đã có công văn thu hồi đề nghị trên.

Lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, việc Trung tâm Bảo tồn di tích có công văn đề xuất trên là thiếu sót, chưa xin ý kiến lãnh đạo sở. Việc Trung tâm Bảo tồn di tích đề xuất sắp xếp tạm nơi ở cho công chức, viên chức tại khu vực di tích quốc gia nêu trên là chưa đúng thẩm quyền, chưa phù hợp quy định pháp luật hiện hành về quản lý, sử dụng di tích.

Sở đã yêu cầu Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm các cá nhân, tập thể liên quan để xảy ra các sai sót, làm ảnh hưởng không tốt đến dư luận xã hội.

Di tích biệt thự Cầu Đá gồm 5 căn biệt thự được xây dựng từ năm 1923, đặt tên theo các loài cây, loài hoa trồng xung quanh mỗi biệt thự. Thứ tự các biệt thự từ phía Đông vào lần lượt là Xương Rồng, Bông Sứ, Phượng Vĩ, Bông Giấy và Cây Bàng.

Người Pháp đã giao cho Bảo Đại sử dụng 2 căn biệt thự có tên Xương Rồng và Bông Sứ để làm nơi ở của vua và hoàng hậu Nam Phương mỗi lần đến Nha Trang nghỉ dưỡng. Chính vì thế, người dân địa phương quen gọi là lầu Bảo Đại. Đến năm 1954, biệt thự Xương Rồng đổi tên thành Nghinh Phong và biệt thự Bông Sứ đổi tên thành Vọng Nguyệt.

Sau năm 1975, các căn biệt thự này được sử dụng thành khu nghỉ mát cho du khách. Từ năm 2002, khu biệt thự Cầu Đá do Tổng Công ty Khánh Việt (Khánh Hòa) quản lý và sử dụng. Sau đó, Tổng Công ty Khánh Việt liên doanh với Tập đoàn Hà Đô (Hà Nội) thành lập Công ty CP đầu tư Khánh Hà để thực hiện dự án Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại.

5 biệt thự cổ trên cũng thuộc sở hữu của dự án và doanh nghiệp sẽ cải tạo để cho thuê, phục vụ kinh doanh du lịch.