Trong bối cảnh hiện nay, việc khai thác và sử dụng năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió ngoài khơi, đang trở thành một phần quan trọng trong chiến lược năng lượng quốc gia của Việt Nam. Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã đưa ra khuyến nghị về một lộ trình hai giai đoạn nhằm phân bổ quyền đầu tư vào lĩnh vực đầy tiềm năng này.

Giai đoạn đầu tiên được gọi là “Cửa sổ mở” (open door), trong đó các nhà đầu tư sẽ tự đề xuất các khu vực mà họ cho là phù hợp để khảo sát và triển khai dự án điện gió ngoài khơi. Ở giai đoạn này, Nhà nước sẽ tiến hành xem xét các đề xuất dựa trên một số tiêu chí rõ ràng, bao gồm năng lực tài chính, kinh nghiệm kỹ thuật cũng như khả năng triển khai dự án của các nhà đầu tư. Việc áp dụng cơ chế “Cửa sổ mở” cho phép các nhà đầu tư có thể chủ động tiếp cận và nghiên cứu các vị trí có tiềm năng, đồng thời giúp Nhà nước thu hút được nhiều nguồn lực và ý tưởng mới.

Sau khi kết thúc giai đoạn “Cửa sổ mở”, giai đoạn thứ hai sẽ là “Đấu thầu cạnh tranh” (competitive auction). Trong giai đoạn này, sau khi đã xây dựng xong quy hoạch không gian biển và hạ tầng truyền tải phù hợp, Nhà nước sẽ tổ chức đấu thầu các khu vực cụ thể để triển khai dự án điện gió ngoài khơi. Ở đây, việc lựa chọn nhà đầu tư sẽ dựa trên tiêu chí về giá điện thấp nhất cùng với các điều kiện kỹ thuật phù hợp. Cơ chế đấu thầu cạnh tranh này giúp đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc phân bổ nguồn lực, đồng thời góp phần giảm thiểu chi phí cho người tiêu dùng điện.

Áp dụng cả hai giai đoạn này, Việt Nam có thể tận dụng được tối đa tiềm năng của điện gió ngoài khơi, đồng thời đảm bảo được sự cạnh tranh và minh bạch trong quá trình lựa chọn nhà đầu tư. Việc triển khai các dự án điện gió ngoài khơi không chỉ góp phần đa dạng hóa nguồn năng lượng, giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng truyền thống, mà còn giúp Việt Nam đạt được các mục tiêu về phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.

World Bank cũng như các tổ chức quốc tế khác đang tích cực hỗ trợ Việt Nam trong việc xây dựng và triển khai các chính sách, lộ trình phát triển điện gió ngoài khơi thông qua các báo cáo, tài liệu và các chương trình hỗ trợ kỹ thuật. Các quốc gia đã thành công trong việc phát triển điện gió ngoài khơi như Denmark và Anh cũng có thể chia sẻ kinh nghiệm và công nghệ để hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh vực này.

Việt Nam đang nắm giữ tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, khuôn khổ pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn còn phân mảnh, thiếu sự thống nhất và chưa đáp ứng được tốc độ phát triển cũng như mức độ phức tạp ngày càng tăng của các loại hình điện mới. Điều này đang trở thành rào cản kìm hãm dòng vốn, trì hoãn hàng loạt dự án và gia tăng rủi ro chính sách đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Với điện mặt trời, Việt Nam có tiềm năng lên đến 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Những con số này cho thấy khả năng to lớn của Việt Nam trong việc phát triển năng lượng tái tạo.

Tuy nhiên, các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo hiện đang phân tán ở nhiều luật, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành. Các rào cản khác bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi, khiến rủi ro tài chính tăng cao. Hệ thống truyền tải chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo.

Nhìn ra thế giới, các quốc gia như Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo nên bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường, mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp. Các chuyên gia cho rằng, cần phải tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo, vừa bảo đảm nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch, vừa thúc đẩy cạnh tranh minh bạch, chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng.

Lawmakers và các chuyên gia đề xuất rằng Luật Năng lượng tái tạo cần đưa ra quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng. TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam nhận định, việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết.

Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng cho rằng, việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập, chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không những giải quyết bài toán chính sách mà còn là hiện thực hoá quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng.

Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Việc chuyển dịch năng lượng sang hướng tái tạo và sạch đang là xu hướng tất yếu, không chỉ ở Việt Nam mà còn toàn cầu.