Chuyển đổi số trong tầm tay: Hộ kinh doanh thích nghi nhanh hơn kỳ vọng

Sau hơn một tháng triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, ngành thuế đã ghi nhận kết quả vượt kỳ vọng. Sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành vi tuân thủ của hộ kinh doanh cho thấy việc áp dụng hóa đơn điện tử không chỉ giúp ghi nhận doanh thu đầy đủ và minh bạch mà còn tạo nền tảng để hộ kinh doanh tiếp cận công nghệ, thay đổi hành vi và từng bước chuyển đổi mô hình hoạt động.

Tính đến hết tháng 6/2025, cả nước có 47.078 hộ kinh doanh đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử, đạt 125,3% so với mục tiêu. Từ khi triển khai đến hết tháng 6/2025, có 238.942 cơ sở kinh doanh đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Riêng 6 tháng đầu năm 2025, đã có 145.929 cơ sở kinh doanh đăng ký sử dụng, trong đó có 45.247 hộ kinh doanh theo phương pháp khoán có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên đã áp dụng, cơ bản hoàn thành theo quy định tại nghị định 70/2025/NĐ-CP.

Ông Mai Xuân Thành, Cục trưởng Cục Thuế, đánh giá: “Kết quả thực tế triển khai đã khả quan hơn mọi kịch bản dự báo. Việc áp dụng hóa đơn điện tử không chỉ ghi nhận doanh thu đầy đủ, minh bạch mà còn tạo nền tảng để hộ kinh doanh tiếp cận công nghệ, thay đổi hành vi và từng bước chuyển đổi mô hình hoạt động”.

Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, cũng cho rằng việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền đã giúp các hộ kinh doanh bước đầu làm quen với quy trình số hóa, tiết kiệm thời gian, hạn chế rủi ro trong quản lý thuế và tăng tính chủ động trong hoạt động kinh doanh hằng ngày.

Nhìn nhận sâu hơn dưới góc độ chiến lược và hệ thống, ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, cho rằng việc hộ kinh doanh đăng ký và sử dụng hóa đơn điện tử vượt 25,3% so với chỉ tiêu đề ra, không chỉ là một con số vượt kỳ vọng, mà là minh chứng rõ ràng cho sự chuyển mình mạnh mẽ trong tiến trình chuyển đổi số ngành thuế.

“Trong dài hạn, nền tảng dữ liệu từ hóa đơn điện tử sẽ giúp Nhà nước thiết kế chính sách tài khóa vi mô hóa, hỗ trợ đúng đối tượng, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận tín dụng, ngân hàng và các dịch vụ tài chính cho hộ kinh doanh – từng bước đưa họ trở thành những chủ thể kinh tế chính quy, hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế số toàn diện và bền vững” – ông Huy phân tích.

Hộ kinh doanh sẵn sàng tiếp cận phương thức mới

Chị Nguyễn Thị Hồng, chủ một cửa hàng kinh doanh quần áo tại Tây Hồ, Hà Nội, chia sẻ: “Lúc đầu tôi cũng lo lắng vì không quen thao tác máy tính tiền, cũng sợ bị cơ quan thuế kiểm tra nhiều hơn. Nhưng sau khi được cán bộ thuế hướng dẫn tận nơi, tôi thấy phần mềm khá dễ dùng. Bây giờ ghi nhận doanh thu cũng minh bạch, cuối ngày xem lại không sợ nhầm”.

Ông Trần Văn Hưng, chủ một cửa hàng giày dép tại Cầu Giấy, Hà Nội, cũng bày tỏ sự thoải mái khi sử dụng hóa đơn điện tử: “Tôi tưởng sẽ phải mua máy móc đắt đỏ, phần mềm khó dùng. Nhưng thực tế, khi được hỗ trợ cài đặt, tôi thấy cũng không quá khó. Hơn nữa, cũng không cần nộp giấy tờ như trước”.

Thực tế, nhiều hộ kinh doanh ban đầu có lo ngại về việc sử dụng hóa đơn điện tử sẽ làm lộ doanh thu cao hơn mức khoán trước đây và bị truy thu thuế. Tuy nhiên, ông Nguyễn Tiến Minh, Phó Trưởng Thuế TP Hà Nội, khẳng định: “Ngành thuế không thực hiện việc truy thu đối với các chênh lệch doanh thu phát sinh do thay đổi phương thức ghi nhận. Đối với hộ kinh doanh khoán, nếu doanh thu tăng trên 50%, họ chỉ cần thông báo để điều chỉnh mức khoán cho phần thời gian còn lại của năm”.

Đồng thời, để kiểm soát rủi ro và đảm bảo công bằng, ngành thuế đang phối hợp với các nền tảng trung gian thanh toán, vận chuyển để đối soát dữ liệu, thực hiện quản lý theo cơ sở thông tin thay vì cảm tính.

Ngành thuế chuyển động sát nhu cầu thực tế

Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, cho biết ngành thuế đang nghiên cứu giải pháp kê khai đơn giản qua điện thoại thông minh hoặc thiết bị di động cá nhân, với mục tiêu giúp ngay cả những người không am hiểu công nghệ cũng có thể thao tác dễ dàng.

“Điều quan trọng là các bước phải sát với nhu cầu thực tế, dễ hiểu, dễ làm, không gây áp lực tâm lý hay thủ tục không cần thiết” – ông Sơn nhấn mạnh.

Kết quả khảo sát do VCCI thực hiện với gần 1.400 hộ được công bố ngày 10/7 cho thấy: 73% hộ cho biết thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ; 53% lo ngại thủ tục rườm rà; 49% gặp khó khăn trong thay đổi thói quen; 37% thiếu thời gian và chi phí đầu tư thiết bị; 51% chưa từng được cơ quan thuế hướng dẫn cụ thể.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI, cần nhìn nhận đây là giai đoạn chuyển đổi quan trọng và không tránh khỏi va vấp.

“Việc thiếu kiến thức công nghệ, tâm lý e ngại hay không nắm rõ chính sách là điều dễ hiểu với nhóm hộ kinh doanh nhỏ, hoạt động lâu năm theo lối quen. Điều cần thiết là có giải pháp thiết thực, phân nhóm hỗ trợ rõ ràng” – ông Tuấn nói.

Từ kết quả khảo sát và nghiên cứu, nhóm chuyên gia VCCI kiến nghị không hồi tố truy thu, xử phạt, tịch thu đối với giai đoạn trước khi hộ áp dụng hóa đơn điện tử. Đồng thời bổ sung quy định phù hợp hơn về kế toán, hóa đơn, chứng từ cho nhóm hộ nhỏ.

Cơ quan thuế đã triển khai các biện pháp quản lý và rà soát đối với các cá nhân và doanh nghiệp có hoạt động kinh tế vào ban đêm tại thành phố. Theo đó, đã có 5.680 người nộp thuế được xác định có tham gia hoạt động kinh tế ban đêm, trong đó có 3.550 doanh nghiệp và 2.130 hộ kinh doanh. Các doanh nghiệp và hộ kinh doanh này tập trung chủ yếu tại các tuyến phố trọng điểm như Nguyễn Huệ, Bùi Viện, Lý Tự Trọng, Đề Thám, Phạm Ngũ Lão, Lê Thánh Tôn, Thái Văn Lung…

So với tổng số người nộp thuế đang quản lý, tỷ lệ người nộp thuế có hoạt động kinh tế ban đêm chiếm 13% đối với doanh nghiệp và 26% đối với hộ kinh doanh trên địa bàn. Cơ quan thuế đã xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý thuế đối với những đối tượng có hoạt động kinh tế ban đêm và tiến hành kiểm tra chống thất thu thuế.

Trong đó, cơ quan thuế đã lập kế hoạch kiểm tra chuyên đề chống thất thu với 280 doanh nghiệp, truy thu, xử phạt 125 doanh nghiệp với số tiền hơn 11 tỷ đồng, giảm lỗ 112 tỷ đồng, giảm khấu trừ thuế 2,8 tỷ đồng. Sau khi cơ quan thuế tăng cường thanh tra, kiểm tra và quản lý, số thu từ hộ kinh doanh ban đêm đã có chuyển biến tích cực, thu được 32 tỷ đồng, tăng 64% so với cùng kỳ.

Tổng thu thuế từ doanh nghiệp trong 6 tháng đầu năm 2025 cũng tăng 13,6% so với cùng kỳ năm 2024. Đến nay, đã có 2.816 doanh nghiệp và 250 hộ kinh doanh hoạt động kinh tế ban đêm đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Tuy nhiên, vẫn còn 714 doanh nghiệp và 1.880 hộ kinh doanh cần tiếp tục vận động, đôn đốc đăng ký.

TP.HCM đang từng bước định hình không gian kinh tế ban đêm với các hoạt động sôi động sau 18h như ẩm thực, giải trí, mua sắm, lưu trú, chợ đêm, tập trung tại các phường trung tâm. Tuy nhiên, để quản lý hoạt động kinh tế đêm vẫn gặp không ít rào cản.

Cơ quan thuế kiến nghị Bộ Tài chính ban hành các giải pháp hậu kiểm đối với việc cấp phép hoạt động kinh doanh của tổ chức, cá nhân, tránh lợi dụng sự thông thoáng trong việc cấp phép, né tránh nghĩa vụ kê khai thuế, gây thất thu ngân sách.

Cơ quan thuế cũng kiến nghị phân cấp quản lý, yêu cầu các nhà hàng, khách sạn, dịch vụ cao cấp… kê khai và nộp thuế tại nơi chi nhánh, địa điểm kinh doanh đang hoạt động theo hình thức hạch toán độc lập. Việc này nhằm tránh tình trạng doanh nghiệp mở chi nhánh phụ thuộc tại nhiều phường trung tâm nhưng kê khai thuế ở trụ sở chính, gây khó quản lý và thất thu ngân sách.

Ngoài ra, các hộ kinh doanh và chuyên gia cũng kiến nghị giảm bớt thủ tục kê khai thuế và sổ sách đơn giản cho hộ kinh doanh, đồng thời đề nghị miễn giảm phần mềm hóa đơn để áp dụng thuế theo doanh thu.

Bộ Tài chính đang tiến hành lấy ý kiến rộng rãi về dự thảo sửa đổi Luật Quản lý thuế, trong đó đề xuất một số cải cách quan trọng trong quản lý thuế đối với hộ kinh doanh. Dự thảo này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng và minh bạch hơn, đồng thời nâng cao hiệu quả trong việc quản lý thuế.

Điểm nổi bật trong dự thảo là việc phân loại hộ kinh doanh dựa trên bốn ngưỡng doanh thu cụ thể, thay vì sử dụng cơ chế thuế khoán như trước đây. Việc phân loại này sẽ giúp cơ quan thuế có thể quản lý và thu thuế một cách hiệu quả hơn, giảm thiểu tình trạng thất thu thuế và tăng cường tính tự giác của các hộ kinh doanh.

Theo đề xuất, các hộ kinh doanh sẽ được phân loại dựa trên doanh thu của họ, từ đó áp dụng các phương pháp quản lý thuế phù hợp. Điều này không chỉ giúp cơ quan thuế quản lý tốt hơn mà còn tạo điều kiện cho các hộ kinh doanh hoạt động lành mạnh và phát triển.

Dự thảo sửa đổi Luật Quản lý thuế cũng nhằm mục đích cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ kinh doanh. Việc phân loại hộ kinh doanh theo ngưỡng doanh thu cụ thể cũng sẽ giúp giảm thiểu rủi ro về thuế và tăng cường sự tin tưởng của người dân vào hệ thống thuế.

Việc lấy ý kiến rộng rãi về dự thảo sửa đổi Luật Quản lý thuế cho thấy sự nỗ lực của Bộ Tài chính trong việc hoàn thiện hệ thống thuế, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Đồng thời, việc này cũng thể hiện sự quan tâm của Bộ Tài chính đến việc tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch và thuận lợi cho các hộ kinh doanh.

Bộ Tài chính đang tích cực tiếp nhận các ý kiến đóng góp từ cộng đồng, với mục tiêu hoàn thiện dự thảo luật để trình Quốc hội thông qua. Các ý kiến đóng góp sẽ giúp Bộ Tài chính hoàn thiện các quy định pháp luật, đảm bảo việc quản lý thuế đối với hộ kinh doanh được hiệu quả và công bằng.

Dự kiến, việc triển khai dự thảo sửa đổi Luật Quản lý thuế sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cả hộ kinh doanh và cơ quan thuế. Việc phân loại hộ kinh doanh dựa trên ngưỡng doanh thu cụ thể sẽ giúp giảm thiểu tình trạng thất thu thuế, đồng thời tạo điều kiện cho các hộ kinh doanh phát triển lành mạnh.

Thông tin chi tiết về dự thảo có thể được tìm hiểu tại trang web của Bộ Tài chính https://www.mof.gov.vn/ hoặc liên hệ trực tiếp với cơ quan chức năng để được hướng dẫn và giải đáp thắc mắc.

Giai đoạn chuyển đổi thuế đối với các hộ kinh doanh đang trở thành một bước ngoặt quan trọng, nhưng để quá trình này diễn ra thuận lợi, họ rất cần sự hỗ trợ và hướng dẫn chi tiết hơn ngoài những quy định hiện có. Tính đến thời điểm hiện nay, Việt Nam có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh, trong đó khoảng 3,6 triệu hộ đã được quản lý thuế đến cuối năm 2024. Tuy nhiên, số liệu thống kê đến ngày 20/6/2025 cho thấy, chỉ có khoảng 45.247 hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng trở lên đã đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử. Con số này còn khá khiêm tốn nếu so với mục tiêu về quản lý thuế toàn diện.

Quá trình chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thuế, lập hóa đơn điện tử và phân luồng dòng tiền qua tài khoản riêng là hoàn toàn hợp lý trong dài hạn. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, việc này đang tạo ra nhiều thách thức cho các hộ kinh doanh nhỏ. Những thách thức này không chỉ đến từ kỹ năng số, hiểu biết pháp lý mà còn từ chi phí vận hành mà các hộ kinh doanh phải đối mặt.

Theo luật sư Lê Thị Nhung, Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts, việc chuyển đổi này không chỉ đơn thuần là thay đổi kỹ thuật mà còn là một bước chuyển thể chế, đòi hỏi tư duy chính sách thấu đáo. Bà Nhung cho rằng không thể áp dụng cùng một khuôn khổ quản lý cho cả hộ kinh doanh có doanh thu lớn và nhỏ. Nếu không thiết kế chính sách mềm dẻo và linh hoạt, hàng loạt hộ kinh doanh nhỏ sẽ chọn cách ngừng hoạt động hoặc chuyển sang hoạt động phi chính thức.

Bên cạnh đó, luật sư Nhung cũng cảnh báo về khoảng trống pháp lý trong quản lý dữ liệu số, đặc biệt là về chuẩn chia sẻ dữ liệu giữa các bên liên quan. Góp ý thêm góc nhìn từ thực tiễn, luật sư Nguyễn Đức Biên, Giám đốc Công ty Luật TNHH Đại La, cho rằng việc chuyển đổi chỉ bền vững nếu được phân loại theo nhóm đối tượng. Luật sư Biên nhấn mạnh rằng với những hộ kinh doanh nhỏ, nên áp dụng chính sách nương nhẹ, miễn xử phạt vi phạm lần đầu, hỗ trợ chi phí chuyển đổi và hướng dẫn kê khai một cách cụ thể.

Tóm lại, để hỗ trợ các hộ kinh doanh trong giai đoạn chuyển đổi thuế quan trọng này, cần có sự hỗ trợ và hướng dẫn cụ thể, cùng với việc phân loại theo nhóm đối tượng để xây dựng chính sách phù hợp. Bằng cách này, các hộ kinh doanh có thể vượt qua giai đoạn chuyển đổi một cách suôn sẻ và hiệu quả, đồng thời đóng góp vào sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế. Việc quản lý thuế hiệu quả cũng sẽ giúp tăng cường sự minh bạch và công bằng trong môi trường kinh doanh, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của doanh nghiệp và kinh tế Việt Nam.

Mặc dù còn nhiều thách thức phía trước, với sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng và việc điều chỉnh chính sách phù hợp, các hộ kinh doanh có thể hoàn thành mục tiêu chuyển đổi thuế, tiến tới hoạt động kinh doanh một cách minh bạch và hiệu quả hơn. Nếu có sự chuẩn bị và hỗ trợ đầy đủ, giai đoạn chuyển đổi này sẽ là cơ hội để các hộ kinh doanh phát triển bền vững và lâu dài, góp phần vào sự thịnh vượng của kinh tế Việt Nam.

Bộ Tài chính đề xuất miễn thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) trong 2 năm liên tiếp kể từ khi phát sinh thu nhập chịu thuế đối với doanh nghiệp (DN) được thành lập mới từ hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Chính sách này không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính trong giai đoạn đầu khởi nghiệp mà còn tạo động lực để các hộ kinh doanh từng bước hòa nhập vào hệ sinh thái kinh tế chính thức.

Tại dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Thuế TNDN, Bộ Tài chính đề xuất quy định về miễn Thuế TNDN đối với DN chuyển đổi từ hộ, cá nhân kinh doanh. Cụ thể, DN được thành lập mới từ hộ kinh doanh và có doanh thu không quá 50 tỷ đồng/năm sẽ được miễn thuế TNDN trong hai năm liên tiếp kể từ khi phát sinh thu nhập chịu thuế.

Thời gian miễn thuế được tính liên tục từ năm đầu tiên DN có thu nhập chịu thuế. Nếu DN không có thu nhập chịu thuế trong 3 năm đầu, thời gian miễn thuế sẽ được tính từ năm thứ tư. Trường hợp DN có thời gian sản xuất, kinh doanh được miễn thuế dưới 12 tháng trong kỳ tính thuế đầu tiên, DN có thể lựa chọn hưởng miễn thuế ngay kỳ tính thuế đó hoặc đăng ký với cơ quan thuế thời gian bắt đầu được miễn thuế từ kỳ tính thuế tiếp theo.

Sau khi hết thời gian miễn thuế và thời gian hưởng ưu đãi thuế (nếu có), DN sẽ thực hiện mức thuế suất thuế 15% với doanh thu không quá 3 tỷ đồng/năm và 17% với doanh thu từ trên 3 tỷ đến 50 tỷ đồng/năm.

Để được hưởng miễn thuế, DN thành lập mới phải là DN đăng ký kinh doanh lần đầu. Các trường hợp thành lập DN mới nhưng người đại diện theo pháp luật hoặc người có tỷ lệ vốn góp cao nhất đã từng tham gia điều hành DN khác đang hoạt động, hoặc DN đã giải thể chưa quá 12 tháng trước đó, sẽ không thuộc diện được hưởng chính sách miễn thuế.

Nhiều chuyên gia đánh giá cao chính sách này, cho rằng đây là một chính sách hợp lý, đúng thời điểm và cần thiết để thúc đẩy tiến trình chính thức hóa khu vực kinh tế phi chính thức. Chính sách miễn thuế không chỉ mang lại lợi ích tài chính trực tiếp cho hộ kinh doanh mới chuyển đổi mà còn tạo động lực để họ từng bước tiếp cận hệ sinh thái doanh nghiệp chính thức, minh bạch hơn trong giao dịch, dễ dàng hơn khi tiếp cận tín dụng, mở rộng thị trường và tăng khả năng cạnh tranh lâu dài.

Nếu được triển khai đồng bộ với cải cách thủ tục hành chính thuế, kế toán đơn giản và hỗ trợ tư vấn pháp lý, chính sách miễn thuế 2 năm không chỉ giúp tăng số lượng DN mà còn nâng cao chất lượng khu vực kinh tế tư nhân trong dài hạn.

Tính đến đầu năm 2025, cả nước có hơn 940.000 DN đang hoạt động. Để đạt mục tiêu có 2 triệu DN vào năm 2030, cần phải có thêm gần 1,1 triệu DN mới trong vòng 5 năm tới. Giới chuyên gia kinh tế cho rằng, để có một lực lượng DN hùng hậu, rất cần có những đòn bẩy để tạo động lực cho khu vực DN nhỏ và vừa phát triển, trong đó số lượng hộ kinh doanh cá thể bổ sung vào cộng đồng DN là hết sức quan trọng.