Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng vừa đề xuất rằng cần thiết phải xóa bỏ quy định về “trần lương” trong các đơn vị công lập, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục đại học và nghiên cứu khoa học. Điều này sẽ giúp thu hút và giữ chân những trí thức Việt Nam đang sống và làm việc ở nước ngoài quay về đóng góp cho sự phát triển của đất nước.

Đề xuất này được bà Hằng đưa ra tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI, diễn ra vào sáng ngày 19/7 tại Hà Nội. Theo bà Hằng, để tạo ra sự đột phá trong lĩnh vực khoa học, giáo dục và chuyển đổi số, Việt Nam cần có cơ chế tuyển dụng và đãi ngộ mới, linh hoạt và cạnh tranh, không bị gò bó bởi các quy định về ngạch, bậc, hệ số. Các đơn vị công lập, đặc biệt là trường đại học và viện nghiên cứu, cần tạo ra môi trường làm việc lành mạnh, cạnh tranh công bằng dựa trên năng lực và đóng góp của từng cá nhân.

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng cũng kiến nghị rằng cần khuyến khích và không phân biệt giữa khu vực công và tư, vì cả hai đều đóng góp cho sự phát triển chung của đất nước. Nhiều trí thức Việt Nam tại nước ngoài muốn đóng góp cho đất nước nhưng gặp khó khăn do thiếu cơ sở vật chất và phòng thí nghiệm hiện đại. Do đó, cần có các chính sách hỗ trợ để giúp họ có thể thực hiện được mong muốn của mình.

Hoàn thiện khung pháp lý cũng là một vấn đề quan trọng được Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng đề cập. Bà kiến nghị cần hoàn thiện các quy định liên quan đến quốc tịch, trong đó có Luật Quốc tịch Việt Nam sửa đổi. Luật này đã mang lại những thay đổi tích cực, cho phép người Việt Nam ở nước ngoài giữ hoặc phục hồi quốc tịch Việt Nam mà không vi phạm pháp luật của nước sở tại. Quy trình đăng ký quốc tịch hiện nay đã được đơn giản hóa, chỉ cần nộp hồ sơ tại đại sứ quán, sau đó chuyển trực tiếp đến Bộ Tư pháp với thời hạn xử lý rõ ràng.

Đặc biệt, các thế hệ thứ hai, thứ ba sinh ra ở nước ngoài cũng được quyền lựa chọn quốc tịch Việt Nam. Với quốc tịch Việt Nam, trí thức Việt kiều sẽ được hưởng đầy đủ quyền lợi như công dân trong nước, bao gồm quyền sở hữu nhà đất và kinh doanh bất động sản, xóa bỏ những rào cản trước đây như phải nhờ người khác đứng tên.

Về vấn đề lương và đãi ngộ, ông Nguyễn Khắc Lịch, cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin, khẳng định trong Luật Công nghiệp công nghệ số sẽ có chính sách thu hút nhân tài, với mức lương cạnh tranh sòng phẳng với các nước trên thế giới. Điều này nhằm thu hút nhân tài công nghệ số làm việc ở Việt Nam.

Lương cao theo mức thế giới sẽ giúp Việt Nam có thể thu hút được những nhân tài tốt nhất trong lĩnh vực công nghệ thông tin và công nghệ số. Đây là một trong những yếu tố quan trọng để giúp Việt Nam phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ trong lĩnh vực này.

Tóm lại, để thu hút và giữ chân trí thức Việt Nam ở nước ngoài, cần có các chính sách hỗ trợ và đãi ngộ tốt hơn. Xóa bỏ quy định về “trần lương” trong các đơn vị công lập, hoàn thiện khung pháp lý và có các chính sách thu hút nhân tài là những bước đi quan trọng để giúp Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong tương lai.

Thị trường lao động Đông Nam Á đang trải qua một giai đoạn biến động đáng kể trong năm nay. Dữ liệu mới nhất về lương từ cuối năm 2024 đến đầu năm 2025 cho thấy những dấu hiệu tích cực, không chỉ về việc tăng lương mà còn về dòng vốn đầu tư và sức cạnh tranh gia tăng. Một nghiên cứu gần đây của Aon chỉ ra rằng quỹ lương tại các quốc gia Đông Nam Á dự kiến tiếp tục tăng trong năm 2025, với tốc độ tăng trung bình khác nhau giữa các quốc gia.

Trong đó, Việt Nam dự kiến sẽ dẫn đầu khu vực với mức tăng trung bình 6,7% trong năm 2025. Indonesia và Philippines cũng dự kiến tăng lương với tỷ lệ 6,3% và 5,8% tương ứng. Ngược lại, Singapore chỉ dự kiến tăng nhẹ 4,4% do mức lương cơ bản tại đây vốn dĩ đã cao và thị trường lao động ngày càng cạnh tranh.

Những con số này không chỉ phản ánh thực tế rằng chi phí lao động đang tăng mà còn cho thấy các doanh nghiệp cần phải cạnh tranh gay gắt hơn nếu muốn thu hút nhân tài. Quỹ lương tăng mạnh nhất trong các ngành công nghệ và sản xuất, với mức tăng trung bình từ 5,7% đến 5,8%. Điều này là kết quả của làn sóng đầu tư vào các công nghệ sản xuất tiên tiến, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ tài chính (fintech) và công nghệ xanh.

Người lao động hiện nay không chỉ nhảy việc vì có nhiều cơ hội bên ngoài đang chờ đón mà còn vì họ có những biến chuyển trong kỳ vọng về việc làm. Họ không còn chấp nhận mức lương tăng nhỏ giọt hoặc các điều kiện làm việc cứng nhắc, ngặt nghèo. Thay vào đó, họ hướng đến công việc có ý nghĩa, lộ trình phát triển rõ ràng nhưng vẫn đảm bảo sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Các yếu tố khiến lương tăng bao gồm nhu cầu tăng, thiếu hụt lao động có kỹ năng và làm việc xuyên biên giới. Một trong những nguyên nhân chính khiến lương tăng là do thiếu hụt lao động có kỹ năng trong các lĩnh vực như AI, an ninh mạng, tối ưu chuỗi cung ứng và phát triển sản phẩm số. Những lĩnh vực này đang có nhu cầu cao và chi phí tuyển dụng đắt đỏ.

Tình trạng thiếu hụt này đang buộc doanh nghiệp phải xem xét lại chiến lược về lương thưởng, đãi ngộ. Họ cần tuyển dụng linh hoạt, xây dựng các chương trình tái đào tạo nội bộ, hỗ trợ phát triển nghề nghiệp và mở các học viện số để tự phát triển nhân tài.

Với Việt Nam, không chỉ dẫn đầu về mức tăng lương mà còn là nguồn lực thúc đẩy phía sau. Các ông lớn công nghệ như Nvidia, Samsung, Intel đang mở rộng hoạt động tại Việt Nam, khiến nhu cầu về kỹ sư, nhà khoa học dữ liệu, quản lý dự án tăng vọt. Dự báo mức tăng lương trong ngành công nghệ tại Việt Nam có thể chạm ngưỡng 7,5% trong năm 2025.

Thị trường lao động Đông Nam Á đang trở nên năng động hơn, cạnh tranh hơn và đòi hỏi cao hơn bao giờ hết. Vì vậy, chỉ tăng lương là chưa đủ. Thay vào đó, doanh nghiệp cần hành động nhanh và cởi mở hơn, thiết kế chính sách đãi ngộ thông minh hơn, đầu tư vào đào tạo liên tục và xây dựng văn hóa làm việc ý nghĩa nếu muốn thu hút và giữ chân nhân tài hàng đầu.