Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng và sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường, việc chuyển đổi tư duy sản xuất nông nghiệp từ “có gì bán nấy” sang “thị trường cần gì, sản xuất thứ ấy” đã trở thành một yêu cầu cấp thiết để định hướng lại nền nông nghiệp Việt Nam. Tư duy này không chỉ giúp nông dân nâng cao thu nhập mà còn góp phần tạo ra giá trị bền vững và khẳng định vị thế của nông sản Việt trên trường quốc tế.

Trước đây, nông nghiệp Việt Nam chủ yếu hoạt động theo phương thức sản xuất tự phát, dựa vào kinh nghiệm và tập quán truyền thống. Điều này đã dẫn đến tình trạng dư thừa sản lượng, giảm giá trị sản phẩm và khiến nông dân thường xuyên đối mặt với rủi ro về thu nhập.

Để thực hiện tư duy “thị trường cần gì, sản xuất thứ ấy”, cần có sự chuyển đổi căn bản trong nhận thức và hành động của các bên liên quan. Trước hết, việc nghiên cứu thị trường sâu rộng, xác định sản phẩm chủ lực và tiềm năng, cũng như sản xuất theo quy trình chuẩn hóa là những bước quan trọng.

Quá trình này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của nhiều yếu tố và các bên liên quan, bao gồm nâng cao năng lực nghiên cứu và dự báo thị trường, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ cao trong nông nghiệp, xây dựng chuỗi giá trị liên kết chặt chẽ giữa nông dân, doanh nghiệp và Nhà nước.

Việc áp dụng hiệu quả tư duy “thị trường cần gì, sản xuất thứ ấy” mang lại nhiều lợi ích to lớn cho nền nông nghiệp Việt Nam, bao gồm tăng giá trị và hiệu quả kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển nông nghiệp bền vững, cải thiện đời sống nông dân và xây dựng thương hiệu quốc gia.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang tư duy này cũng đối mặt với không ít thách thức, bao gồm thay đổi tư duy và thói quen sản xuất của người nông dân, ứng dụng công nghệ cao đòi hỏi vốn đầu tư lớn, và biến đổi khí hậu.

Để vượt qua những thách thức này, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ của Nhà nước, sự dẫn dắt của doanh nghiệp và sự chủ động của nông dân trong việc học hỏi, thay đổi tư duy và tham gia vào các mô hình sản xuất liên kết.

Tư duy “thị trường cần gì, sản xuất thứ ấy” không chỉ là một khẩu hiệu mà là một chiến lược sống còn cho nông nghiệp Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Bằng cách đặt nhu cầu thị trường làm trọng tâm, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng chuỗi giá trị và nâng cao năng lực cho người nông dân, Việt Nam có thể tạo ra một nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả và bền vững, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế chung của đất nước.

Chanh leo, dứa, chuối và dừa – những loại trái cây có tiềm năng trở thành cây tỷ USD tại Việt Nam. Tại Diễn đàn ‘Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế: Chanh leo, chuối, dứa, dừa’, các chuyên gia đã thảo luận về tiềm năng và chiến lược để nâng cao giá trị xuất khẩu của các loại trái cây này.

Theo Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên, thị trường toàn cầu cho dứa đã đạt khoảng 29 tỷ USD vào năm 2024 và tiếp tục tăng trưởng. Dứa Việt Nam có khả năng cạnh tranh cao, với sản phẩm nước dứa cô đặc của DOVECO đã xuất khẩu sang hơn 50 quốc gia. Tuy nhiên, để đạt được quy mô tỷ USD, ngành dứa cần có chiến lược rõ ràng và bài bản, bao gồm việc mở rộng vùng nguyên liệu, cải tiến giống, áp dụng công nghệ kỹ thuật để nâng cao năng suất và chất lượng.

Với quả chuối, ông Phạm Quốc Liêm – Chủ tịch Unifarm, cho biết, năm 2024 chuối mang về cho Việt Nam 378 triệu USD từ xuất khẩu. Tuy nhiên, giá trị này có thể tăng lên 4 tỷ USD nếu ngành chuối hướng đến sản xuất quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao và duy trì chất lượng đồng đều.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nafoods, cho biết, chanh dây có thể cán mốc 1 tỷ USD nếu quy hoạch tốt và mở rộng được thị trường Trung Quốc. Loại quả này có năng suất cao, đạt 40-60 tấn/ha, gấp đôi so với Nam Mỹ, và có lợi thế cạnh tranh lớn về chi phí sản xuất.

Để khai thác được tiềm năng của các loại trái cây này, TS. Trần Minh Hải – Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, cho rằng, mô hình hợp tác xã chính là điểm tựa then chốt. Doanh nghiệp cần liên kết thông qua hợp tác xã để quản lý mã vùng trồng, tổ chức vùng nguyên liệu và kiểm soát sản lượng.

Thứ trưởng Bộ NN&MT Trần Thanh Nam khẳng định, chanh leo, dứa, dừa và chuối là những mặt hàng Việt Nam có năng lực sản xuất, có lợi thế cạnh tranh và nhu cầu thị trường ngày càng lớn. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận, còn rất nhiều việc phải làm để đưa những mặt hàng này lên tầm tỷ USD.

Từ đó, Thứ trưởng Trần Thanh Nam gợi mở cần một ‘cuộc cách mạng công nghệ’ cho 4 mặt hàng trái cây chủ lực này, làm tốt khâu giống và xây dựng mô hình liên kết chặt chẽ từ đầu vào đến đầu ra.

Thạc sỹ Trần Thị Thắm, một chuyên gia hàng đầu của Việt Nam, đã có những trải nghiệm quý giá và đáng nhớ trong dự án hợp tác Việt Nam – Cuba nhằm phát triển sản xuất lúa gạo. Dự án này đã đạt được những thành quả đáng kể, đặc biệt là trong việc thay đổi tập quán canh tác lạc hậu của người dân Cuba. Với kinh nghiệm 15 năm làm việc tại Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Bắc Trung Bộ, chị Thắm đã quyết định tham gia dự án này với mong muốn giúp đỡ người dân Cuba vượt qua khó khăn về lương thực và cải thiện năng suất sản xuất.

Khi đến Cuba, chị Thắm và các chuyên gia Việt Nam khác đã gặp phải nhiều khó khăn, từ tình trạng thiếu xăng dầu, vật tư, đến điện để bơm nước. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của Ban quản lý dự án phía Cuba, họ đã có thể thực hiện các hoạt động nghiên cứu, chọn tạo giống cây trồng, sản xuất và phục tráng giống. Chị Thắm đã trực tiếp hướng dẫn cán bộ nghiên cứu, cán bộ khuyến nông Cuba về kỹ thuật canh tác lúa, cũng như xây dựng các mô hình thâm canh lúa để nâng cao năng suất và sản lượng.

Một trong những khó khăn lớn nhất mà chị Thắm và các chuyên gia Việt Nam gặp phải là thay đổi tư duy của người dân địa phương. Với thành phần kinh tế tập thể và chế độ bao cấp, người dân Cuba đã quen với việc làm việc thụ động và thiếu chủ động. Tuy nhiên, với phương pháp ‘cầm tay chỉ việc’, các chuyên gia Việt Nam đã có thể giúp người dân Cuba thay đổi tập quán canh tác lạc hậu và áp dụng kỹ thuật tiên tiến. Quá trình này đòi hỏi sự kiên nhẫn, tận tâm và sáng tạo từ các chuyên gia Việt Nam.

Sau 5 tháng miệt mài làm việc, dự án đã mang lại những thành quả đáng kể. Những mô hình lúa được canh tác theo kỹ thuật tiên tiến của Việt Nam đã hình thành, sinh trưởng và phát triển tốt. Năng suất lúa đã tăng cao vượt trội, và người dân Cuba đã có thể tự tin áp dụng kỹ thuật mới vào sản xuất. Không chỉ có vậy, tình cảm giữa các chuyên gia Việt Nam và đồng nghiệp Cuba cũng ngày càng gắn bó, bất chấp sự khác biệt về ngôn ngữ và văn hóa.

Dự án này không chỉ mang lại những cánh đồng lúa trĩu hạt, mà còn góp phần viết tiếp câu chuyện hữu nghị giữa hai dân tộc Việt Nam và Cuba. Nó cũng khẳng định vị thế của nông nghiệp Việt Nam trong việc hỗ trợ các nước bạn phát triển sản xuất lương thực và cải thiện đời sống của người dân. Thành công của dự án là minh chứng cho sự hợp tác hiệu quả và bền vững giữa Việt Nam và Cuba trong lĩnh vực nông nghiệp.

Thành quả của dự án còn cho thấy rằng, với sự quyết tâm và nỗ lực của cả hai bên, chúng ta có thể vượt qua mọi khó khăn và đạt được mục tiêu chung. Dự án này cũng mở ra những cơ hội hợp tác mới giữa Việt Nam và Cuba trong tương lai, không chỉ trong lĩnh vực nông nghiệp mà còn trong các lĩnh vực khác.