Vụ rơi máy bay Air India gần đây đã đặt ra câu hỏi về sức khỏe tâm lý của phi công, sau nhiều thảm kịch từng gây rúng động ngành hàng không. Các nhà điều tra đang xem xét hồ sơ y tế của cơ trưởng Sumeet Sabharwal, người điều khiển chuyến bay Air India 171 gặp nạn hôm 12/6, khiến 241 người thiệt mạng.

Báo cáo sơ bộ ban đầu cho biết các công tắc điều khiển nhiên liệu đã bị tắt ngay sau khi máy bay cất cánh, dẫn đến mất lực đẩy và rơi xuống khu dân cư ở Ahmedabad. Thông tin cơ trưởng Sabharwal từng nghỉ phép vì lý do tang chế và có dấu hiệu trầm cảm, càng khiến dư luận chú ý tới khía cạnh tâm lý, dù Air India nhấn mạnh chưa thể kết luận điều gì khi cuộc điều tra còn đang diễn ra.

Câu chuyện của Air India 171 không phải là trường hợp đơn lẻ. Ngành hàng không từng chứng kiến nhiều thảm kịch mà nguyên nhân được cho là đến từ nguyên nhân khủng hoảng tâm thần của phi công. Vụ Germanwings năm 2015 khiến 150 người thiệt mạng, xảy ra khi cơ phó Andreas Lubitz cố tình khóa cửa buồng lái, điều khiển máy bay lao vào núi tại Pháp. Điều tra cho thấy Lubitz từng bị trầm cảm nặng, che giấu bệnh và từng tìm kiếm thông tin về cơ chế khóa buồng lái.

Tương tự, giả thuyết về vụ tự sát của cơ trưởng cũng được đặt ra trong vụ mất tích của chuyến bay MH370 năm 2014. Dù chưa có bằng chứng chính thức, cựu Thủ tướng Australia Tony Abbott vào năm 2020 cho biết các quan chức Malaysia từ sớm đã tin đây là một vụ “giết người do tự sát”. Cuộc tìm kiếm chiếc máy bay đã bị đình chỉ vào tháng 1/2017 sau khi không tìm thấy dấu vết nào trong vùng tìm kiếm rộng 46.000 dặm vuông.

Ngoài ra, một vụ tai nạn năm 2013 của hãng hàng không Mozambique cũng được xác định là do cơ trưởng cố tình điều khiển máy bay rơi xuống đất, sau khi nhốt cơ phó bên ngoài buồng lái.

Khi tâm lý không được coi là yếu tố an toàn bay, theo dữ liệu do Bloomberg công bố năm 2022, nếu tính riêng, các vụ tai nạn do phi công tự sát, có thể là nguyên nhân tử vong lớn thứ hai trong các vụ rơi máy bay phương Tây từ năm 2012. Dù vậy, các chuyên gia cho rằng ngành hàng không vẫn chưa có biện pháp đầy đủ để xử lý vấn đề này.

Phi công bắt buộc phải trải qua kiểm tra sức khỏe định kỳ, nhưng nhiều người tránh né vì sợ mất giấy phép bay. Một nghiên cứu năm 2022 cho thấy hơn 56% phi công Mỹ từng né tránh việc khám sức khỏe vì lo ngại ảnh hưởng đến công việc. Trong khi đó, việc phát hiện sớm các dấu hiệu rối loạn tâm thần vẫn phụ thuộc chủ yếu vào khai báo tự nguyện.

Chuyên gia hàng không Marc Atherton nhận định: “Ngành hàng không toàn cầu có hệ thống quản lý rủi ro rất tốt về kỹ thuật và vận hành, nhưng lại thiếu chiến lược rõ ràng cho sức khỏe tâm thần – yếu tố sống còn trong an toàn bay”. Tổ chức IPAAC – liên minh quốc tế hỗ trợ đồng nghiệp ngành hàng không – cũng cho rằng sức khỏe tinh thần nên được xem là một phần cấu thành an toàn bay.

Họ kêu gọi mở rộng các chương trình hỗ trợ ẩn danh giữa các nhân viên cùng ngành để giúp phát hiện và can thiệp sớm. Sau thảm kịch Germanwings, một số đề xuất cải tiến thiết kế cửa buồng lái nhằm tránh việc một phi công cố ý nhốt người còn lại bên ngoài – được đưa ra. Tuy nhiên, giới chức cảnh báo thay đổi đó có thể làm tăng nguy cơ bị xâm nhập buồng lái từ bên ngoài.

Năm 2023, Hội Hàng không Hoàng gia Anh (RAeS) công bố báo cáo cảnh báo rằng dù ngành hàng không đã có nỗ lực hỗ trợ nhân viên đối mặt với vấn đề tâm lý, nhưng vẫn thiếu hệ thống quản lý rủi ro tâm thần hiệu quả ngay từ đầu.

“Đã có nhiều tiến bộ toàn cầu trong lĩnh vực này”, ông Dave Fielding – Chủ tịch IPAAC chia sẻ. “Nhưng tất cả vẫn đang ở giai đoạn sơ khai và cần tiếp tục nỗ lực mạnh mẽ hơn”, ông nói.

Ngày 14/7, truyền thông Trung Quốc đã tiết lộ thông tin về một sự việc nghiêm trọng liên quan đến an toàn hàng không, gây chú ý trong cộng đồng quốc tế. Sự việc này liên quan đến hai máy bay dân dụng của Trung Quốc, đã bay ngược chiều nhau trên không phận Cộng hòa Tuva thuộc Nga vào tối ngày 6/7.

Cụ thể, hai chuyến bay là số hiệu CA967 của hãng hàng không Air China và số hiệu CSS128 của hãng hàng không SF Airlines. Chuyến bay CA967 của Air China đang trên hành trình từ Thượng Hải đến Milan. Trong quá trình bay, phi công của Air China đã quyết định tăng độ cao từ 10.400 m lên gần 11.000 m. Hành động này đã làm giảm đáng kể khoảng cách độ cao giữa hai máy bay khi chúng bay ngược chiều nhau, xuống chỉ khoảng 100 m.

Theo quy định an toàn hàng không, khoảng cách an toàn tối thiểu giữa hai máy bay bay ngược chiều nhau là 300 m. Dữ liệu từ trang theo dõi hàng không FlightRadar24 cho thấy, tại thời điểm gần nhất, khoảng cách độ cao giữa hai máy bay chỉ khoảng 90-120 m, thấp hơn nhiều so với mức an toàn tối thiểu được quy định.

Thông tin ban đầu cho thấy có thể phi công của Air China đã nghe nhầm hoặc hiểu sai chỉ thị từ đài kiểm soát không lưu. Tuy nhiên, lý do chính xác dẫn đến quyết định tăng độ cao của phi công vẫn chưa được làm rõ. Sự việc này đang được điều tra và đánh giá nghiêm túc để đảm bảo an toàn hàng không trong tương lai.

Cho đến nay, Air China, SF Airlines và Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc chưa đưa ra bình luận chính thức về sự việc. Việc cơ quan chức năng tích cực điều tra và làm rõ nguyên nhân của sự việc này sẽ giúp nâng cao tính minh bạch và đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn hàng không nghiêm ngặt được duy trì.

Sự việc này một lần nữa đặt ra vấn đề về tầm quan trọng của việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định an toàn hàng không, không chỉ trong ngành hàng không mà còn trong toàn bộ hệ thống giao thông vận tải. Các cơ quan chức năng và hãng hàng không cần tiếp tục tăng cường các biện pháp đảm bảo an toàn để ngăn chặn những sự việc tương tự tái diễn trong tương lai.