Iran đã tiến hành thử nghiệm tổ hợp tên lửa phòng không S-400 do Nga sản xuất trong điều kiện thực chiến gần thành phố Isfahan, cách thủ đô Tehran khoảng 440 km về phía nam. Thông tin này được truyền thông Iran tiết lộ gần đây.

Cuộc thử nghiệm được cho là có sự tham gia của một tổ hợp S-400 hoàn chỉnh, bao gồm radar trinh sát 91N6E Big Bird, radar điều khiển hỏa lực 92N6E Grave Stone, trung tâm chỉ huy – điều khiển, cùng nhiều xe phóng 5P85TE2. Tổ hợp này được trang bị tên lửa phòng không tầm xa 48N6E3 và có thể cả 40N6 – loại đạn có khả năng đánh chặn nhiều mối đe dọa từ trên không ở tầm xa và độ cao lớn.

Một số nguồn tin tại Isfahan cho biết, họ nhận thấy hoạt động radar và xe quân sự gia tăng trong những tuần gần đây. Iran dường như đã tổ chức một cuộc diễn tập quân sự quy mô. Dù chưa có tuyên bố chính thức hay hình ảnh xác nhận từ giới chức Iran, các chuyên gia khu vực đều đánh giá đây là lần đầu Tehran triển khai tổ hợp S-400 trong điều kiện thực tế.

Không rõ Iran có thể đã sở hữu tổ hợp phòng không S-400 do Nga sản xuất vào thời điểm nào. Trong vài năm gần đây, Nga đã bàn giao hệ thống S-400 cho Belarus và Ấn Độ, nhưng đơn hàng cung cấp theo hợp đồng với New Delhi đến nay vẫn chưa hoàn tất do sức ép từ phương Tây và cuộc xung đột ở Ukraine.

Iran bắt đầu quan tâm tới hệ thống S-400 của Nga kể từ sau xung đột kéo dài 12 ngày với Israel vào tháng trước. Các hệ thống phòng không nội địa của Iran như Bavar-373 và Khordad-15 bộc lộ hạn chế trong việc ngăn chặn các chiến đấu cơ tối tân như F-15 và F-35 của Israel.

Hệ thống phòng không S-400 do tập đoàn Almaz-Antey của Nga phát triển, được xem là một trong những hệ thống phòng không tầm xa tiên tiến nhất hiện nay. Tổ hợp có thể phát hiện và tiêu diệt nhiều mục tiêu khác nhau như máy bay, tên lửa hành trình, máy bay không người lái (UAV) và tên lửa đạn đạo ở tầm xa lên tới 400 km và độ cao tối đa 30 km. Với radar mảng pha đa chức năng, S-400 có thể theo dõi cùng lúc 80 mục tiêu và khai hỏa vào 36 trong số đó. Các loại đạn tên lửa phòng không như 48N6E3 và 40N6 cho phép tổ hợp tạo nên mạng phòng thủ nhiều lớp, có độ chính xác cao và khả năng chống gây nhiễu mạnh.

Việc Iran triển khai S-400, nếu được xác nhận, sẽ đánh dấu sự thay đổi lớn trong học thuyết phòng không của nước này. Iran sẽ gia nhập nhóm ít quốc gia trên thế giới sở hữu hệ thống phòng không tiên tiến nhất do Nga xuất khẩu. Tuy nhiên, giới chuyên gia đánh giá Iran vẫn rất dễ bị tổn thương do nước này thiếu các chiến đấu cơ hiện đại và máy bay cảnh báo sớm trên không để phối hợp chiến đấu cùng các tổ hợp phòng không dưới mặt đất.

Hiện tại, thông tin về việc triển khai S-400 của Iran vẫn chưa được xác nhận chính thức. Tuy nhiên, nếu thông tin này chính xác, nó sẽ có tác động lớn đến tình hình quân sự và chính trị trong khu vực.

Sự vắng mặt của tên lửa hành trình Kalibr trong xung đột ở Ukraine gần đây đã đặt ra câu hỏi về chiến thuật tác chiến của quân đội Nga cũng như hạn chế của hải quân nước này. Trong một thời gian dài, Kalibr là vũ khí chủ lực của Nga để tấn công các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Ukraine, với tầm bắn lên tới 2.600 km và mang đầu đạn nặng 500 kg. Tuy nhiên, tần suất xuất hiện của loại tên lửa này trên chiến trường Ukraine đã giảm đáng kể trong những tháng gần đây.

Các chuyên gia quân sự Nga cho rằng sự thay đổi trong chiến thuật và hạn chế của hải quân là nguyên nhân chính dẫn đến việc giảm sử dụng tên lửa Kalibr. Hạm đội Biển Đen của Nga đang đối mặt với nhiều mối đe dọa, bao gồm sức ép từ các phương tiện không người lái trên biển của Ukraine, khiến hải quân Nga phải đưa các tàu chiến ra xa khỏi khu vực hoạt động quen thuộc. Điều này làm giảm tầm hoạt động hiệu quả của tên lửa Kalibr và làm phức tạp việc phóng tên lửa từ xa.

Khả năng phòng không của Ukraine cũng đã tăng cường đáng kể nhờ các hệ thống phòng không phương Tây như Patriot và IRIS-T, khiến tên lửa Kalibr dễ bị ngăn chặn hơn. Từ góc độ kinh tế – quân sự, các chuyên gia Nga đặt câu hỏi về tính hợp lý khi sử dụng tên lửa Kalibr đắt đỏ trong khi các thiết bị rẻ hơn như UAV tự sát có thể đạt hiệu quả tương đương.

Một yếu tố khác là vai trò ngày càng rõ nét của tên lửa hành trình Kh-101, với nhiều biến thể hơn và khả năng linh hoạt trong việc lựa chọn loại đầu đạn phù hợp với từng mục tiêu cụ thể. Tên lửa Kh-101 tỏ ra vượt trội hơn khi được phóng từ máy bay ném bom chiến lược, cho phép Nga thực hiện đòn tấn công chớp nhoáng.

Báo cáo của tình báo Ukraine cũng phản ánh việc quân đội Nga đang ưu tiên sản xuất tên lửa hành trình Kh-101 hơn Kalibr, với sản lượng khoảng 195 tên lửa mỗi tháng, gồm 60 tên lửa Iskander-M, 60 tên lửa Kh-101 và 30 tên lửa Kalibr. Điều này cho thấy sự chuyển dịch trong chiến lược sản xuất và triển khai vũ khí của Nga trong bối cảnh xung đột ở Ukraine.

Nhìn chung, sự giảm sử dụng tên lửa Kalibr và sự gia tăng vai trò của tên lửa Kh-101 phản ánh sự thích nghi và điều chỉnh chiến thuật của quân đội Nga trong xung đột ở Ukraine. Việc đánh giá hiệu quả của các chiến thuật này và tác động của chúng đối với diễn biến xung đột vẫn còn cần được theo dõi và phân tích.