Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ. Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể nhằm nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực KH&CN, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Trong thời gian qua, Việt Nam đã đạt được một số thành tựu đáng kể trong phát triển nguồn nhân lực KH&CN. Số lượng nhân lực nghiên cứu và phát triển (R&D) đã tăng đều đặn, từ khoảng 112.583 người vào năm 2018 lên 197.887 người vào năm 2021. Đội ngũ nhà khoa học có trình độ cao cũng gia tăng, với số lượng cán bộ có trình độ sau đại học trong lĩnh vực KH&CN tăng đáng kể. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư của đất nước vào lĩnh vực KH&CN đã mang lại kết quả tích cực.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn một số hạn chế và thách thức cần được giải quyết. Tỷ lệ nhân lực R&D trên dân số còn thấp, chỉ đạt khoảng 8-9 người trên một vạn dân vào năm 2023. Năng suất lao động chưa cao, với năng suất lao động năm 2024 ước đạt khoảng 218 triệu đồng/lao động. Đặc biệt, khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn vẫn còn lớn, với nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng sinh viên mới tốt nghiệp thường cần đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu công việc. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo, cũng như tăng cường gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp.

Để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN, một số giải pháp cần được thực hiện đồng bộ. Trước hết, cần đổi mới mạnh mẽ đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc cập nhật chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài, bao gồm việc xây dựng thang lương, phụ cấp đặc thù và cạnh tranh để thu hút và giữ chân những người tài năng.

Ngoài ra, tăng cường đầu tư và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho phát triển nhân lực KH&CN cũng là một giải pháp quan trọng. Điều này bao gồm việc phấn đấu đạt mức 1% GDP trong ngắn hạn và hướng tới 2% trong dài hạn, cùng với việc tìm kiếm và huy động các nguồn lực tài chính từ các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và các quỹ hỗ trợ. Cuối cùng, xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt để tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của nguồn nhân lực KH&CN. Điều này bao gồm việc thay đổi cách đánh giá, tạo không gian cho thử nghiệm và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Kết luận, phát triển nguồn nhân lực KH&CN là một nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Với những nỗ lực và giải pháp quyết liệt, Việt Nam có thể xây dựng một đội ngũ nhân lực KH&CN chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Điều này không chỉ giúp Việt Nam đuổi kịp với các nước khác trong khu vực và trên thế giới mà còn góp phần xây dựng một nền kinh tế bền vững và thịnh vượng.

Thành phố Hồ Chí Minh, đô thị lớn nhất Việt Nam sau khi sáp nhập, đang đối mặt với những thách thức không nhỏ trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Để có thể bứt phá và đạt được những bước tiến đáng kể, các doanh nghiệp và chuyên gia đều cho rằng thành phố cần thiết lập một cơ chế riêng biệt, đơn giản hóa các thủ tục hành chính và cải thiện môi trường đầu tư.

Ngày 17/7, Sở Công Thương TP.HCM đã tổ chức buổi tọa đàm với chủ đề ‘Động lực phát triển công nghiệp TP.HCM – Từ tiềm năng đến hành động’. Tại đây, ông Paek Hee Sung, đại diện của Công ty Kumho Tire Việt Nam, đã bày tỏ quan điểm rằng việc sáp nhập các tỉnh vào TP.HCM mang lại cơ hội lớn cho doanh nghiệp, nhưng đồng thời cũng đòi hỏi sự cải thiện về dịch vụ hành chính. Ông Paek đề xuất việc thiết lập một ‘cửa riêng’ cho doanh nghiệp, đường dây nóng hỗ trợ doanh nghiệp và đơn giản hóa các thủ tục hành chính. Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cấp hạ tầng công nghiệp như điện, giao thông, logistics và mở rộng các chính sách về chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chuyên môn.

Bà Lý Kim Chi, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, cho rằng sau khi hợp nhất, TP.HCM cần có một tư duy mới trong việc hoạch định chính sách công nghiệp. Bà đề xuất thành phố cần quy hoạch lại công nghiệp một cách đồng bộ và toàn diện trong không gian mới của thành phố và xây dựng Chiến lược tổng thể phát triển công nghiệp đến năm 2040.

Ông Phạm Văn Việt, Phó chủ tịch thường trực Hiệp Hội Dệt may thời trang TP.HCM, nhìn nhận việc TP.HCM mở rộng là cơ hội hiếm có để tái cấu trúc vai trò của thành phố trong hệ sinh thái sản xuất quốc gia. Ông đề xuất Ngân hàng Nhà nước cần thử nghiệm gói tín dụng xanh riêng cho ngành dệt may và xây dựng quỹ bảo lãnh chuỗi xuất xứ.

Bắt đầu từ ngày 1/7, TP.HCM chính thức hợp nhất với hai tỉnh Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, tạo thành một ‘siêu đô thị’ lớn nhất cả nước, với quy mô GRDP ước đạt hơn 2,7 triệu tỷ đồng. Việc sáp nhập này được kỳ vọng sẽ tạo ra những cơ hội mới cho sự phát triển kinh tế – xã hội của vùng, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức cần được giải quyết.

Để thành phố có thể phát huy tối đa tiềm năng và thế mạnh của mình, các chuyên gia và doanh nghiệp đều đồng tình rằng việc cải thiện môi trường đầu tư và đơn giản hóa thủ tục hành chính là hết sức cần thiết. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn mà còn thu hút được nhiều nhà đầu tư nước ngoài.

Việc thiết lập một ‘cửa riêng’ cho doanh nghiệp, hỗ trợ doanh nghiệp thông qua đường dây nóng và đơn giản hóa thủ tục hành chính là những giải pháp quan trọng. Bên cạnh đó, nâng cấp hạ tầng công nghiệp và mở rộng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cũng là những bước đi cần thiết.

Tóm lại, TP.HCM cần có những bước đi đột phá và đồng bộ để phát triển kinh tế. Với sự chung tay của cả chính quyền và doanh nghiệp, thành phố hoàn toàn có thể vượt qua thách thức và đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế.

Hà Tĩnh, một tỉnh nông nghiệp với đa phần dân số sinh sống ở vùng nông thôn, hiện có hơn 150.000 hộ nông dân đăng ký danh hiệu sản xuất, kinh doanh giỏi các cấp. Đây được xem là những “hạt mầm” tiềm năng để hình thành các doanh nghiệp tư nhân ở nông thôn. Với gần 224.000 hội viên tham gia tổ chức hội nông dân, Hà Tĩnh đã tạo điều kiện thuận lợi cho hội viên đầu tư mở rộng sản xuất, áp dụng công nghệ hiện đại nhằm nâng cao chất lượng và giá trị nông sản. Qua đó, nhiều nông dân đã xây dựng được cơ sở sản xuất bài bản, hình thành doanh nghiệp, trở thành lực lượng nòng cốt trong việc hình thành nền kinh tế tư nhân ở khu vực nông thôn.

Châu Thị Hồng Hà, một nông dân xuất sắc và cũng là hội viên tiêu biểu của Hà Tĩnh, là ví dụ điển hình. Khởi nghiệp từ một vài con hươu với mục đích ban đầu chỉ để có thêm thu nhập, sau hơn 30 năm, gia đình bà đã xây dựng được trang trại chăn nuôi hươu với quy mô hàng trăm con. Đến nay, vợ chồng bà đã thành lập Doanh nghiệp tư nhân nhung hươu Thuận Hà, chuyên kinh doanh các sản phẩm từ hươu. Doanh nghiệp hiện có 3 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh. Câu chuyện của bà Hà là minh chứng cho việc nông dân có thể chuyển mình trở thành doanh nhân thành công, góp phần vào sự phát triển của kinh tế tư nhân ở nông thôn.

Nhiều hội viên nông dân ở Hà Tĩnh đã và đang chuyển mình mạnh mẽ, trở thành những “doanh nhân nông thôn”, làm chủ các mô hình sản xuất lớn, tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương. Tuy nhiên, các mô hình kinh tế tư nhân từ hội viên nông dân vẫn gặp phải một số khó khăn, bao gồm thiếu vốn, khó tiếp cận thị trường, công nghệ còn hạn chế và thiếu kỹ năng quản lý, điều hành. Những rào cản này đã ảnh hưởng đến khả năng phát triển của các mô hình kinh tế tư nhân ở nông thôn.

Để tháo gỡ những vướng mắc và tạo điều kiện tốt hơn nữa cho nông dân trở thành doanh nhân, ông Trần Đình Ước – Phó Chủ tịch Hội Nông dân (Ủy ban MTTQ tỉnh) cho biết: “Hội viên nông dân sản xuất – kinh doanh giỏi chính là mắt xích quan trọng, giúp nông thôn thoát khỏi tư duy sản xuất nhỏ lẻ, hướng đến nền kinh tế hàng hóa bền vững. Hiện nay, kinh tế nông hộ đang là mô hình kinh tế chính ở khu vực nông thôn. Từ thực tiễn, việc nhìn nhận đúng vai trò của kinh tế nông hộ và có chính sách phát triển phù hợp sẽ không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp mà còn góp phần hình thành một khu vực kinh tế tư nhân năng động, sáng tạo và bền vững.” Hội Nông dân tỉnh đang tích cực triển khai các nội dung Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của kinh tế tư nhân ở nông thôn.