Cuộc chiến kế thừa tại Wahaha: Kịch tính trong đế chế tiêu dùng lớn nhất Trung Quốc

Đã 17 tháng trôi qua kể từ khi ông Tông Khánh Hậu, người được mệnh danh là “vua đồ uống” của Trung Quốc, qua đời. Vụ tranh chấp di sản hàng trăm nghìn tỷ đồng của ông đã được đưa ra xét xử, mở ra một chương mới đầy kịch tính cho một trong những tập đoàn tiêu dùng lớn nhất Trung Quốc.

Tông Khánh Hậu, người đã giữ vị trí người giàu nhất Trung Quốc trong gần hai thập kỷ, là biểu tượng của giới doanh nhân tự thân thế hệ đầu của Trung Quốc. Tuy nhiên, chỉ chưa đầy hai năm sau khi ông qua đời, đế chế Wahaha của ông đã lâm vào khủng hoảng kế thừa. Ba người tự nhận là con ngoài giá thú của ông Tông đã khởi kiện con gái chính thức của ông tại Hàng Châu và Hồng Kông (Trung Quốc), yêu cầu chia lại toàn bộ tài sản trị giá gần 34 tỷ NDT (khoảng 123 nghìn tỷ đồng).

Di sản kinh doanh đồ sộ của Tông Khánh Hậu đang đối mặt với thách thức lớn nhất: thiếu vắng một thể chế truyền thừa vững chắc. Ông Tông Khánh Hậu sinh năm 1945 tại thành phố Tô Châu, tỉnh Giang Tô (Trung Quốc) trong một gia đình nghèo. Ông đã bỏ học trung học để phụ giúp gia đình và từng làm đủ nghề tay chân. Phải đến năm 42 tuổi, ông mới bắt đầu hành trình khởi nghiệp với số vốn 140.000 NDT (khoảng 510 triệu đồng) vay từ người thân.

Ông đã xây dựng đế chế Wahaha từ một que kem và trở thành một trong những tập đoàn tiêu dùng lớn nhất Trung Quốc. Tuy nhiên, ông lại thiếu kế hoạch kế thừa rõ ràng. Việc vận hành dựa vào tín nhiệm gia đình và thiếu cơ chế sở hữu rõ ràng đã trở thành một lỗ hổng nghiêm trọng sau khi ông qua đời.

Tháng 7/2025, 3 người tự nhận là con ngoài giá thú của ông Tông đã nộp đơn lên tòa án Hồng Kông và Hàng Châu. Họ yêu cầu phong tỏa 1,8 tỷ USD (khoảng 47 nghìn tỷ đồng) tài khoản HSBC thuộc sở hữu của ông Tông, chia lại quỹ tín thác nước ngoài 2,1 tỷ USD (khoảng 54,8 nghìn tỷ đồng) và yêu cầu phân chia 29,4% cổ phần Wahaha (ước tính trị giá gần 6 tỷ USD – khoảng 156,7 nghìn tỷ đồng) hiện do con gái chính thức nắm giữ.

Vụ tranh chấp di sản này đã khiến giới đầu tư và thị trường phân vân về khả năng ổn định của thương hiệu Wahaha. Theo một số nguồn tin từ mạng lưới bán lẻ, đã có nhà phân phối ngừng nhập hàng vì lo ngại về cấu trúc sở hữu chưa rõ ràng.

Tông Khánh Hậu đã từng nói: “Nghiêm túc để làm một việc nào đó là dễ nhất nhưng cũng là khó nhất”. Ông đã chiến thắng trên mặt trận thị trường nhưng lại chưa kịp đặt nền móng cho sự trường tồn bền vững và kế thừa của di sản.

Mạng lưới Đầu tư Tác động Toàn cầu (GIIN) đã ra mắt một khuôn khổ đầu tư giải pháp khí hậu, nhằm hỗ trợ các chủ sở hữu tài sản điều hướng danh mục đầu tư của họ phù hợp với các mục tiêu khí hậu toàn cầu và lộ trình giảm phát thải. Được giới thiệu trong Tuần lễ Hành động vì Khí hậu tại London, khuôn khổ này cung cấp một lộ trình cụ thể cho các nhà đầu tư, giúp họ lựa chọn các chiến lược đầu tư không chỉ mang lại lợi nhuận tài chính mà còn góp phần hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C.

Khung đầu tư giải pháp khí hậu của GIIN tập trung vào việc mở rộng các công nghệ và tài sản giúp cắt giảm phát thải trên quy mô toàn nền kinh tế. Điều này khác biệt với các chiến lược khí hậu thông thường, vốn chỉ tập trung vào giảm phát thải của danh mục đầu tư. Bằng cách áp dụng khuôn khổ này, các nhà đầu tư có thể nhận diện và tận dụng các cơ hội đầu tư có tác động tích cực đến môi trường và xã hội, đồng thời đạt được mục tiêu tài chính.

Khuôn khổ hướng dẫn này bao gồm hai trụ cột chính. Trụ cột đầu tiên cung cấp các khái niệm nền tảng để phân biệt đầu tư giải pháp khí hậu với các chiến lược ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) hoặc thích ứng. Trụ cột thứ hai đưa ra các tiêu chí đánh giá áp dụng cho mọi loại tài sản, bao gồm bốn yếu tố chính: luận điểm khí hậu, định lượng, ưu tiên hóa và quản trị bất định. Những tiêu chí này giúp đảm bảo rằng các khoản đầu tư không chỉ mang lại lợi nhuận tài chính mà còn đóng góp vào việc giảm phát thải khí nhà kính và chuyển dịch sang nền kinh tế carbon thấp.

Ông Sean Gilbert, Giám đốc mạng lưới nhà đầu tư của GIIN, cho biết khuôn khổ hướng dẫn này mở ra con đường để các nhà đầu tư xác định các chiến lược vừa mang lại lợi nhuận tài chính vừa có chủ đích xây dựng danh mục đầu tư thực hiện các mục tiêu khí hậu toàn cầu. Với cách tiếp cận có chủ đích, khuôn khổ giúp nhận diện các khoản đầu tư mang tính chuyển đổi và thúc đẩy quá trình chuyển dịch sang nền kinh tế carbon thấp.

Khuôn khổ này đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng từ các nhà đầu tư về những công cụ đơn giản, dễ sử dụng để đánh giá tính đáng tin cậy của các cơ hội đầu tư xanh mà không cần kiến thức sâu về khoa học khí hậu hay mô hình thị trường. Đại diện của GIIN nhấn mạnh rằng đầu tư khí hậu cần vượt qua những nhãn mác bề ngoài để hướng tới các giải pháp thực chất, tạo ra tác động hệ thống và lâu dài cho mục tiêu khí hậu toàn cầu. Bằng cách áp dụng khuôn khổ này, các nhà đầu tư có thể đóng góp vào quá trình chuyển đổi sang một nền kinh tế bền vững và giảm thiểu rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu.

Trong 25 năm qua, thế giới đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể về số lượng triệu phú. Từ khoảng 13 triệu người vào năm 2000, đến cuối năm 2024, con số này đã tăng vọt lên gần 52 triệu người. Đây là những ‘triệu phú bình dân’ hay EMILLI (everyday millionaire), những cá nhân sở hữu tài sản ròng từ 1 đến 5 triệu USD. Tổng tài sản của nhóm này đạt xấp xỉ 107.000 tỷ USD, gần như ngang bằng với khối tài sản 119.000 tỷ USD của toàn bộ nhóm siêu giàu.

Sự trỗi dậy của các EMILLI không đến từ một nguyên nhân đơn lẻ, mà là sự cộng hưởng của bốn yếu tố kinh tế – xã hội sâu sắc, diễn ra bền bỉ trong suốt 2 thập kỷ qua. Bệ đỡ bất động sản đã đóng vai trò quan trọng khi giá bất động sản tại hầu hết các thị trường lớn trên thế giới đã tăng trưởng một cách phi thường. Một ngôi nhà được mua vào đầu những năm 2000 giờ đây có thể đã tăng giá trị gấp nhiều lần, vô hình trung đẩy tài sản ròng của chủ sở hữu vượt qua ngưỡng triệu đô.

Sự ‘dân chủ hóa’ phố Wall cũng là một yếu tố quan trọng khi cuộc cách mạng công nghệ đã thay đổi hoàn toàn cuộc chơi. Sự ra đời của các ứng dụng giao dịch trực tuyến, các quỹ tương hỗ (mutual funds), và các quỹ hoán đổi danh mục (ETFs) đã mở toang cánh cửa Phố Wall cho hàng triệu người bình thường.

Kỷ nguyên của tinh thần doanh nhân cũng đã tạo ra nhiều triệu phú mới. Nhiều EMILLI chính là những người chủ của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các chuyên gia tư vấn, hay những người làm việc trong nền kinh tế tự do (gig economy). Họ không trông chờ vào lương hưu, mà chủ động xây dựng nguồn thu nhập, tự tạo ra giá trị và nắm bắt cơ hội kinh doanh.

‘Cơn sóng thần’ thừa kế cũng sẽ định hình bức tranh tài sản mạnh mẽ trong tương lai. UBS ước tính một khối tài sản khổng lồ trị giá khoảng 83.000 tỷ USD sẽ được chuyển giao giữa các thế hệ trong vòng 20 – 25 năm tới. Cuộc chuyển giao tài sản vĩ đại này sẽ đưa một lượng lớn những người thuộc millennials và gen Z vào hàng ngũ triệu phú.

Dù là một xu hướng toàn cầu, sự trỗi dậy của các EMILLI lại mang những đặc điểm riêng biệt ở từng khu vực. Mỹ tiếp tục là trung tâm của phong trào EMILLI, nhờ vào một nền văn hóa lâu đời khuyến khích đầu tư vào cả bất động sản lẫn thị trường tài chính. Tại châu Âu và châu Á, đặc biệt ở các quốc gia có giá bất động sản leo thang và trình độ hiểu biết tài chính của người dân ngày càng được nâng cao, đà tăng trưởng diễn ra mạnh mẽ.

UBS dự báo rằng thế giới sẽ có thêm hơn 5 triệu triệu phú mới vào năm 2029. Sự trỗi dậy của họ không chỉ là một câu chuyện về tiền bạc. Nó là tín hiệu về một sự phân bổ tài sản đang dần trở nên rộng rãi hơn, một thế giới nơi cơ hội làm giàu không còn là đặc quyền của một nhóm nhỏ.